Bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù cho tư nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh thừa ủy quyền Chính phủ đã trình bày dự thảo Luật Đường sắt sửa đổi.

Theo Bộ trưởng, dự thảo luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt. Cụ thể, 21 cơ chế, chính sách được luật hóa từ các nghị quyết của Quốc hội; hai cơ chế, chính sách mới, gồm đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước và về hợp đồng.

Để bảo đảm đáp ứng yêu cầu về tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đường sắt, Chính phủ đề nghị các quy định bổ sung mới vào dự thảo luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1.7.2025, các quy định còn lại của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ 1.1.2026.

Cụ thể, ban soạn thảo đã rà soát và giới hạn lại phạm vi các chính sách đặc thù chỉ áp dụng cho đầu tư xây dựng dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương; đề xuất bổ sung quy định về giám sát độc lập trong việc thực hiện các cơ chế đặc thù và quy định vai trò quản lý nhà nước bảo đảm kiểm soát chặt chẽ về chất lượng, tiêu chuẩn kỹ thuật, bảo đảm an ninh quốc phòng đối với dự án đường sắt theo quy định của pháp luật về đầu tư.

Đồng thời, đưa ra khỏi dự thảo luật 3 chính sách về bãi đổ thải, vật liệu xây dựng, chuyển mục đích sử dụng rừng và đề xuất đưa vào nghị quyết chung của kỳ họp và phạm vi áp dụng cho các dự án đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng, Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái; 2 chính sách về bố trí và huy động nguồn vốn vì các chính sách này gắn với yêu cầu, điều kiện của từng dự án cụ thể, từng thời kỳ và sẽ được xem xét khi quyết định chủ trương đầu tư.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy nêu trong báo cáo thẩm tra: Ủy ban cơ bản thống nhất đề nghị thông qua ngay dự án luật tại kỳ họp thứ 9 này của Quốc hội theo quy trình tại 1 kỳ họp.

Để thể chế hóa chủ trương của Đảng và luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã được quy định trong các nghị quyết của Quốc hội về đầu tư phát triển một số công trình đường sắt cụ thể, ủy ban đề nghị nghiên cứu hoàn thiện theo hướng: giới hạn phạm vi, đối tượng được áp dụng; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phổ quát, bền vững của hệ thống pháp luật; tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; có chế tài phù hợp; bảo đảm yêu cầu khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.

Nhiều ý kiến cơ bản nhất trí với cơ chế phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) nhằm khai thác quỹ đất quanh nhà ga tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch; bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật liên quan...