AI giúp xác định lại niên đại của Cuộn sách Biển Chết

Theo Giáo sư khảo cổ Mladen Popovic (Đại học Groningen), nhóm của ông bằng cách kết hợp phương pháp carbon phóng xạ với công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đã xác định một số bản ghi chép có niên đại khoảng 2.300 năm.

Các bản ghi chép trong Cuộn sách Biển Chết được những người chăn cừu Bedouin tình cờ phát hiện lần đầu tại sa mạc Judaean gần Biển Chết vào năm 1947. Sau đó giới khảo cổ thu thập thêm được hàng nghìn mảnh giấy thuộc nhiều bản ghi chép từ 11 hang động. Tất cả đều gần địa điểm mang tên Khirbat Qumran (nay là vùng Bờ Tây).

“Cuộn sách Biển Chết cực kỳ quan trọng, vì chúng thay đổi hoàn toàn cách nghĩ của chúng ta về Do Thái giáo cổ đại lẫn Cơ đốc giáo sơ khai. Trong số khoảng 1.000 bản ghi chép, hơn 200 bản là nội dung mà chúng tôi gọi là Cựu ước trong Kinh thánh - bản sao Kinh thánh Hebrew lâu đời nhất. Chúng cung cấp cho chúng ta rất nhiều thông tin về hình thức văn bản thời kỳ đó”, Giáo sư Popovic chia sẻ.

Ông ví Cuộn sách Biển Chết như “cỗ máy thời gian” cho các học giả biết người thời xưa đọc, viết và suy nghĩ: “Chúng là bằng chứng vật lý hữu hình của một giai đoạn lịch sử quan trọng, bất kể bạn theo Cơ đốc giáo, Do Thái giáo hay chẳng theo tôn giáo nào cả. Kinh thánh là một trong những văn bản có ảnh hưởng nhất lịch sử thế giới, do đó ta có thể nghiên cứu cuộn sách như hình thức tiến hóa văn hóa”.

Hầu như không bản ghi chép nào trong cuộn sách có ghi niên đại. Lâu nay giới nghiên cứu dựa vào nghiên cứu và giải mã cổ tự để xác định chúng được viết vào giai đoạn thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên đến thế kỷ thứ 2. Nhưng nghiên cứu mới chỉ ra một số bản lâu đời hơn vài chục năm, thậm chí cả thế kỷ.

Phát hiện trên không chỉ truyền cảm hứng cho nghiên cứu sâu hơn, ảnh hưởng đến nỗ lực tái tạo lịch sử mà còn mở ra triển vọng mới trong công tác phân tích văn bản lịch sử.

Dùng phương pháp xác định niên đại tiên tiến hơn

Vào những năm 1990 giới nghiên cứu xác định niên đại của Cuộn sách Biển Chết bằng phương pháp carbon phóng xạ phát triển bởi nhà hóa học Willard Libby (Đại học Chicago) cuối những năm 1940. Tất cả sinh vật sống đều hấp thụ đồng vị carbon 14, sau khi sinh vật chết thì đồng vị bắt đầu phân rã. Đo lượng carbon 14 còn lại sẽ giúp xác định niên đại của mẫu vật hữu cơ.

Tuy nhiên phương pháp trên có hạn chế. Mẫu vật bị phá hủy lúc đo, vài chất như dầu cây thầu dầu có thể làm sai lệch kết quả.

Nhóm của Giáo sư Popovic dùng phương pháp carbon phóng xạ với kỹ thuật tiên tiến hơn, kết hợp yêu cầu AI mà họ đào tạo ước tính độ tuổi 30 bản ghi chép. Kết quả vài bản lâu đời hơn 50 - 100 năm.

AI tên Enoch tiến hành ước tính độ tuổi chỉ bằng cách phân tích ảnh chụp độ phân giải cao, nên không cần cắt đi một phần mẫu vật như phương pháp carbon phóng xạ. Giáo sư Popovic tin rằng nếu tiếp tục được phát triển, công cụ này có thể hỗ trợ phân tích văn bản tiếng Syria, tiếng Ả Rập, tiếng Hy Lạp, tiếng Latinh.