Xung đột tại Ukraine thúc đẩy công nghệ quân sự Đức trở mình vươn vai

Câu chuyện này không chỉ là về sự thay đổi chính sách, mà còn là về một cuộc biến đổi tâm lý sâu sắc của cả một dân tộc.

Cuộc cách mạng bắt đầu từ startup

Gundbert Scherf, đồng sáng lập của Helsing - startup quốc phòng giá trị nhất châu Âu, còn nhớ rõ những ngày khó khăn khi phải "chiến đấu" để thu hút đầu tư cho công ty sản xuất drone tấn công và AI chiến trường của mình bốn năm trước. Giờ đây, công ty có trụ sở tại Munich này đã tăng gấp đôi định giá lên 12 tỉ USD chỉ trong tháng vừa qua.

Scherf tự hào tuyên bố: "Châu Âu năm nay, lần đầu tiên trong nhiều thập niên, đang chi nhiều hơn Mỹ cho việc mua sắm công nghệ quốc phòng". Cựu đối tác của McKinsey & Company này tin rằng châu Âu có thể đang đứng trước một cuộc biến đổi trong đổi mới quốc phòng tương tự như Dự án Manhattan - nỗ lực khoa học giúp Mỹ phát triển nhanh chóng vũ khí hạt nhân trong Thế chiến 2.

Số liệu từ Aviation Week tháng 5 vừa qua cho thấy 19 nước chi tiêu quốc phòng hàng đầu châu Âu dự kiến sẽ chi 180,1 tỉ USD năm nay cho mua sắm quân sự, so với 175,6 tỉ USD của Mỹ. Đây là một cột mốc lịch sử đánh dấu sự chuyển mình của châu Âu từ sự phụ thuộc sang tự chủ.

Đức, với tư cách là nền kinh tế lớn nhất châu Âu, đang đóng vai trò trung tâm trong cuộc tái vũ trang này. Chính phủ Thủ tướng Friedrich Merz đã cam kết gần như tăng gấp ba ngân sách quốc phòng thường xuyên lên khoảng 162 tỉ euro (175 tỉ USD) mỗi năm trước 2029 - nhanh hơn hầu hết các đồng minh châu Âu.

Từ gián điệp gián đến chiến binh robot

Những ý tưởng đang được phát triển nghe như khoa học viễn tưởng. Swarm Biotactics đang tạo ra những con gián cyborg được trang bị ba lô miniature chuyên dụng, cho phép thu thập dữ liệu thời gian thực qua camera. Kích thích điện sẽ cho phép con người điều khiển chuyển động của côn trùng từ xa, nhằm cung cấp thông tin giám sát trong môi trường thù địch.

CEO Stefan Wilhelm giải thích: "Bio-robot của chúng tôi - dựa trên côn trùng sống - được trang bị kích thích thần kinh, cảm biến và mô-đun truyền thông an toàn. Chúng có thể được điều khiển riêng lẻ hoặc hoạt động tự động theo đàn".

ARX Robotics phát triển robot tự động giống xe tăng, trong khi các startup khác tạo ra tàu ngầm mini không người lái. Tất cả đều là một phần của làn sóng startup quốc phòng Đức đang phát triển công nghệ tiên tiến.

Điều đáng chú ý nhất có lẽ là sự thay đổi thái độ xã hội. Sven Weizenegger, người đứng đầu trung tâm đổi mới Cyber Innovation hub của Bundeswehr, cho biết ông nhận được 20-30 yêu cầu kết nối LinkedIn mỗi ngày với các ý tưởng về công nghệ quốc phòng, so với chỉ 2-3 yêu cầu mỗi tuần vào năm 2020.

Weizenegger nói: "Đức đã phát triển một sự cởi mở hoàn toàn mới đối với vấn đề an ninh kể từ cuộc xung đột Ukraine". Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong một quốc gia từng bị định hình bởi chấn thương của chủ nghĩa quân phiệt Nazi và tinh thần hòa bình mạnh mẽ hậu chiến.

Cơ hội kinh tế trong khủng hoảng

Bị ảnh hưởng bởi giá năng lượng cao, sự suy giảm nhu cầu xuất khẩu và cạnh tranh từ Trung Quốc, nền kinh tế 4,75 nghìn tỉ USD của Đức đã co lại trong hai năm qua. Việc mở rộng nghiên cứu quân sự có thể mang lại một động lực kinh tế mới.

Markus Federle, đối tác quản lý tại công ty đầu tư chuyên về quốc phòng Tholus Capital, nhận định: "Chúng ta chỉ cần có được tư duy này: một nền tảng công nghiệp quốc phòng mạnh có nghĩa là một nền kinh tế mạnh và sự đổi mới được tăng cường".

Sự suy yếu trong ngành ô tô Đức có nghĩa là có công suất sản xuất dư thừa, gồm cả trong Mittelstand - các doanh nghiệp vừa và nhỏ tạo nên xương sống của nền kinh tế Đức. Stefan Thumann, CEO của startup Bavaria Donaustahl sản xuất đạn dược, cho biết ông nhận được 3-5 đơn xin việc mỗi ngày từ những công nhân của các công ty ô tô.

Việc tăng chi tiêu quốc phòng của các chính phủ châu Âu sau cuộc xung đột Ukraine đã khiến các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội. Châu Âu hiện có ba startup với định giá kỳ lân hơn 1 tỉ USD: Helsing, nhà sản xuất drone Đức Quantum Systems và Tekever của Bồ Đào Nha.

Tài trợ vốn mạo hiểm cho công nghệ quốc phòng châu Âu đã đạt 1 tỉ USD năm 2024, tăng từ mức khiêm tốn 373 triệu USD năm 2022. Theo phân tích dữ liệu của Dealroom cho Reuters, các startup quốc phòng Đức đã nhận được 1,4 tỉ USD trong 5 năm qua từ các nhà đầu tư, dẫn đầu so với Anh.

Nhìn về tương lai

Trong nửa đầu thế kỷ 20, các nhà khoa học Đức đã tiên phong nhiều công nghệ quân sự trở thành tiêu chuẩn toàn cầu, từ tên lửa đạn đạo đến máy bay phản lực và vũ khí dẫn đường. Sau thất bại trong Thế chiến 2, Đức bị giải trừ quân bị và tài năng khoa học bị phân tán. Wernher von Braun, người phát minh tên lửa đạn đạo đầu tiên cho Đức Quốc xã, là một trong hàng trăm nhà khoa học và kỹ sư Đức được chuyển sang Mỹ, nơi ông sau này làm việc tại NASA và phát triển tên lửa đưa tàu Apollo lên Mặt trăng.

Giờ đây, Đức đang tìm cách lấy lại vị thế dẫn đầu trong đổi mới công nghệ quốc phòng, nhưng lần này với một tinh thần hoàn toàn khác - phục vụ hòa bình và dân chủ thay vì chinh phục.

Dù có những tiến bộ ấn tượng, Đức và châu Âu vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Khác với Mỹ, thị trường châu Âu bị phân mảnh với mỗi quốc gia có bộ tiêu chuẩn mua sắm riêng. Mỹ cũng đã có lợi thế với một loạt các gã khổng lồ quốc phòng như Lockheed Martin và RTX, cùng ưu thế trong các lĩnh vực quan trọng như công nghệ vệ tinh, máy bay chiến đấu và đạn dược dẫn đường chính xác.