Xe tăng T-54 của Việt Nam: Hỏa lực phá chốt phòng ngự cuối cùng
Xe tăng T-54 vừa là mũi đột kích trên chiến trường, vừa là biểu tượng bền bỉ của lực lượng tăng-thiết giáp Việt Nam.
Xe tăng T-54: “Thép Liên Xô” vào đội hình Việt
Xe tăng T-54 ra đời từ nhu cầu chuẩn hóa một dòng tăng hạng trung có hỏa lực mạnh, giáp bảo vệ tốt và độ tin cậy cao sau Thế chiến 2.
Từ nguyên mẫu ra đời năm 1946, T-54 và bản nâng cấp T-55 nhanh chóng trở thành loại xe tăng phổ biến nhất thế kỷ 20, nổi bật với pháo nòng xoắn D-10T cỡ 100mm, kíp 4 người, động cơ diesel 12 xi lanh cho tốc độ đường trường khoảng 55 km/giờ.
T-54/55 hiện diện rộng rãi trong lực lượng tăng-thiết giáp Việt Nam nhiều thập niên. Chiếc T-54B số hiệu 843 tiến vào dinh Độc Lập trưa 30.4.1975 được công nhận là bảo vật quốc gia, cho thấy dấu ấn không thể thay thế của dòng xe này trong những mốc lịch sử trọng đại.
“Cơ duyên” T-54 đến Việt Nam gắn với quá trình viện trợ của Liên Xô và yêu cầu hiện đại hóa lực lượng sau chiến tranh. Trong suốt thời gian hoạt động, T-54/55 luôn có mặt trong các cuộc luyện tập, duyệt đội hình, diễn tập hiệp đồng, thể hiện vai trò “xương sống” của binh chủng trong thời kỳ dài
Từ nền tảng ấy, khi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc bước sang giai đoạn mới, T-54 nhanh chóng trở thành mũi đột kích tin cậy trong mọi phương án tác chiến.
Mũi nhọn trên chiến trường Campuchia và biên giới Tây Nam
Cuối năm 1978, tình hình biên giới Tây Nam căng thẳng leo thang nghiêm trọng. Theo báo Nhân Dân, ngày 23.12.1978, tập đoàn Pol Pot - Ieng Sary huy động 10 sư đoàn mở đợt tấn công quy mô lớn trên toàn tuyến biên giới Tây Nam.
Thực hiện quyền tự vệ chính đáng, quân dân Việt Nam đánh trả, rồi tiến hành phản công, tiến công thần tốc, đẩy lùi lực lượng Khmer Đỏ ra khỏi lãnh thổ. Trong thế trận hiệp đồng quân binh chủng, T-54 đảm nhiệm vai trò đột phá công sự, hỏa lực trực xung kích, mở cửa cho bộ binh thọc sâu.
Một trong những sự kiện tiêu biểu là trận vượt sông Mekong đánh chiếm thị xã Kampong Cham, đêm 5 rạng 6.1.1979, do Trung đoàn 64, Sư đoàn 320 (Quân đoàn 3) thực hiện.
Quân Khmer Đỏ do Son Sen (Bộ trưởng Quốc phòng Khmer Đỏ) trực tiếp chỉ huy phòng tuyến; hỏa lực bố trí dày đặc từ bờ tây, khống chế cả lòng sông.
Khi phương án đổ bộ bí mật bị lộ, đơn vị của Việt Nam đã chuyển sang “vượt sông bằng sức mạnh”: pháo 155mm bắn chế áp, bắn thẳng dồn dập vào tuyến phòng ngự sát mép nước; xe tăng T-54 tiến ra bờ sông sử dụng pháo 100mm tham gia chiến đấu, mở toang “cánh cửa thép” Kampong Cham, tạo bàn đạp hướng Phnom Penh.
Theo báo Quân đội nhân dân, sáng 7.1.1979, Sư đoàn 7 phối hợp Binh đoàn 1 (Campuchia) vượt sông Mekong, đánh tan một sư đoàn Khmer Đỏ, góp phần vào thế tổng tiến công giải phóng thủ đô Phnom Penh.
Từ sau ngày 23.12.1978, các binh đoàn chủ lực Việt Nam mở tổng phản công trên toàn tuyến biên giới, đồng thời cùng lực lượng cách mạng Campuchia đánh đổ chế độ diệt chủng.
Trong các đòn đột kích, T-54/55 nhờ hỏa lực trực xung kích, khả năng vượt chướng ngại, đột phá công sự... giữ vai trò nổi bật, củng cố thế tiến công liên tục.
Cải tiến từ hỏa lực đến bảo vệ
Để duy trì sức chiến đấu trong điều kiện mới, Bộ Quốc phòng triển khai chương trình nâng cấp T-54/55. Theo báo Nhân Dân, Lữ đoàn xe tăng 409 (Quân khu 1) là đơn vị tiêu biểu tiếp nhận T-54B cải tiến từ đầu năm 2022, nhanh chóng làm chủ khí tài và tham gia diễn tập.
.png)
Không chỉ là “đổi mới nhẹ”, gói cải tiến bao gồm: hệ thống điều khiển hỏa lực số hóa, thiết bị ngắm bắn/chỉ thị mục tiêu mới, nâng cao trinh sát - phát hiện mục tiêu và liên lạc, giúp chia sẻ mục tiêu, dẫn bắn hiệu quả hơn trong hiệp đồng.
Pháo D-10T 100mm vẫn là vũ khí chính, nhưng cơ số đạn tăng thêm 4 viên (tổng cộng 38 viên), tốc độ bắn tối đa tới 7 phát/phút; nòng pháo có lớp cách nhiệt giúp ổn định khi bắn liên tục.
Về khả năng sống sót chiến trường, T-54/55 hiện nay được tích hợp giáp phản ứng nổ (ERA) ở các khu vực trọng yếu trên tháp và thân, khiến diện mạo “vuông vức” hơn so với tháp bo tròn truyền thống, đổi lại là khả năng chống đạn tích lũy tốt hơn trước hỏa lực hiện đại.
Theo tạp chí Shephard (Anh), chương trình nâng cấp T-54B của Việt Nam triển khai theo 3 giai đoạn: từ xe mẫu do IMI (Israel) thực hiện, đến việc Nhà máy Z153 chủ động nâng cấp hàng loạt bằng bộ kit do đối tác cung cấp; cấu hình mới lắp giáp phản ứng nổ ở mặt trước và sườn tháp.
Ở góc nhìn chiến lược, theo The Diplomat (Mỹ) ghi nhận, Việt Nam nâng cấp các đội xe T-54/T-55 như một phần của nỗ lực hiện đại hóa lực lượng lục quân, song song với việc bổ sung khí tài thế hệ mới.
Dữ liệu của Global Security (Mỹ) cũng cho biết gói T-54M3/T-54M do IMI/Elbit hỗ trợ tập trung vào cải tiến điều khiển hỏa lực, thông tin liên lạc và tăng cường bảo vệ.
Huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu
Quân đội nhân dân năm 2023 ghi nhận Binh chủng Tăng-thiết giáp tổ chức tập huấn quy mô lớn, trong đó kiểm tra tình trạng kỹ thuật T-54B song song với các dòng mới như T-90S/SK. Điều này cho thấy T-54B vẫn hiện diện trong biên chế, được bảo đảm kỹ thuật, huấn luyện thường xuyên, phù hợp với các phương án phòng thủ khu vực, cơ động theo kế hoạch tác chiến.
Ở cấp lữ đoàn, Lữ đoàn 409 tiếp tục luyện tập với đội hình T-54/55 và T-54B cải tiến: chiếm lĩnh trận địa, vượt chướng ngại, bắn chiến đấu, bảo đảm kỹ thuật sau bắn. Đơn vị được phong danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ đổi mới (năm 2001), minh chứng cho truyền thống bền bỉ được nối dài bằng huấn luyện thực chất.
Nhìn về phía trước, các gói cải tiến số hóa, tăng cường bảo vệ, cùng hệ thống huấn luyện - bảo đảm kỹ thuật đang vận hành cho thấy định hướng duy trì năng lực chiến đấu hữu hiệu của T-54 trong những nhiệm vụ phù hợp.
Đồng thời, vị thế biểu tượng của T-54B số hiệu 843được công nhận bảo vật quốc gia tiếp tục góp phần giáo dục truyền thống, nuôi dưỡng bản lĩnh cho các thế hệ bộ đội.