Ukraine biến mọi con đường thành ‘sân bay’ cho F-16 bằng cách nào?

Theo TWZ, hệ thống này được thiết kế nhằm thích ứng với chiến lược phân tán căn cứ, giải pháp sống còn của Ukraine trước mối đe dọa tấn công thường xuyên từ Nga.

"Bệ phóng cơ động" cho F-16

Dự án này do tổ chức thiện nguyện Come Back Alive (CBA) khởi xướng, phối hợp cùng Văn phòng 61 thuộc tổ hợp công nghiệp quốc phòng Ukraine và tập đoàn dầu khí nhà nước Ukrnafta.

Tổng cộng 10 phương tiện đã được bàn giao với kinh phí lên đến 51,35 triệu hryvnia Ukraine (khoảng 1,23 triệu USD), trong đó Ukrnafta tài trợ khoảng 96%.

Hai bộ xe hỗ trợ vũ khí: Mỗi bộ gồm một xe tải 4 × 4 để chuẩn bị và kiểm tra vũ khí hàng không, hai xe 4 × 4 có cần cẩu nhỏ để gắn bom/missile lên máy bay, và một xe bán tải hỗ trợ vận chuyển nhân lực. Xe được cho là dựa trên khung gầm Iveco Daily (Ý) và bán tải Peugeot (Pháp).

Tổ hợp chỉ huy cơ động: Một xe tải 6 × 6 do MAN (Đức) sản xuất, được trang bị bảy trạm làm việc để lập kế hoạch tác chiến, và một rơ moóc 4 ×4 được dùng làm mô đun sinh hoạt cho các kíp vận hành khi hành quân xa hoặc không có căn cứ cố định.

Thay đổi cách F-16 triển khai

Taras Chmut, giám đốc chương trình Come Back Alive, cho biết: “Chúng tôi giải quyết hai bài toán chính: một là chỉ huy tác chiến cơ động, hai là chuẩn bị vũ khí cho F-16. Trong chiến tranh toàn diện, khi mọi sân bay đều có thể bị tấn công, giải pháp hợp lý nhất là xây dựng một hệ sinh thái cơ động, vừa nhanh, vừa hiệu quả”.

Theo Văn phòng 61, nhiệm vụ gắn bom cho F-16 vốn cần đến 10 - 12 người thì nay chỉ cần 3 người nhờ vào các xe chuyên dụng. Việc này không chỉ tiết kiệm thời gian và nhân lực, mà còn tăng tốc độ triển khai trong điều kiện chiến sự liên tục.

Không quân Ukraine đã và đang vận hành F-16 theo cách riêng, không cất cánh và hạ cánh tại cùng một căn cứ, mà liên tục di chuyển để tránh bị tập kích. Đây là chiến thuật từng được Liên Xô áp dụng trước đây, nhưng giờ được đẩy lên mức cao hơn với sự hỗ trợ từ phương tiện cơ động.

Việc liên tục thay đổi vị trí cất cánh/hạ cánh, thậm chí sử dụng đường cao tốc làm đường băng tạm, giúp các chiến đấu cơ Ukraine giảm đáng kể nguy cơ bị tấn công mặt đất.

Không còn chỗ cho căn cứ “tĩnh”

Ukraine đã được cam kết nhận ít nhất 85 chiếc F-16 từ nhiều nước, dù số lượng đã bàn giao và thiệt hại cụ thể chưa rõ ràng (ít nhất 4 chiếc đã mất). Những chiếc này được trang bị các tên lửa AIM-120, AIM-9, bom dẫn đường GBU-39/B và hệ thống tác chiến điện tử tiên tiến.

Tuy nhiên, từ máy bay cũ thời Liên Xô sang F-16 hiện đại là một bước nhảy vọt. Hệ thống hỗ trợ mặt đất của Ukraine vốn đơn giản, buộc phải “lột xác” để đáp ứng yêu cầu bảo trì, tái vũ trang của dòng tiêm kích mới.

Mỹ đang theo dõi sát sao quá trình này. Các khái niệm như Agile Combat Employment (ACE), triển khai tác chiến cơ động, phân tán và linh hoạt, đang dần trở thành chiến lược chủ đạo trong tư duy quốc phòng Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chuẩn bị cho những cuộc chiến tiềm năng tại Thái Bình Dương.

Tướng James Hecker, nguyên tư lệnh không quân Mỹ tại châu Âu, kể lại ông thường xuyên trao đổi với tư lệnh không quân Ukraine để học hỏi kinh nghiệm sinh tồn của F-16 trong môi trường nguy hiểm. “Họ bảo với tôi rằng họ không bao giờ cất cánh và hạ cánh tại cùng một nơi. Tôi nghĩ đó là một bài học cực kỳ thực tế”, ông Hecker nói.

Hecker chỉ ra rằng dù Mỹ có quyền tiếp cận hàng trăm sân bay từ các đồng minh, thì khả năng bảo vệ toàn bộ chúng là không thể. “Nếu định hạ cánh ở một sân bay mà không có hệ thống phòng thủ, chúng ta sẽ bị tấn công ngay”, ông nói thêm.

Do đó, chiến dịch F-16 trong tương lai sẽ không kéo dài theo kiểu truyền thống. “Không còn chuyện đồn trú cả tuần nữa. Giờ là tính bằng ngày, thậm chí giờ, rồi quay về căn cứ chính”, ông Heck nhấn mạnh.

Chiến lược mới của Ukraine buộc các lực lượng Mỹ từ không quân đến thủy quân lục chiến, phải thay đổi cả tư duy thiết kế thiết bị. Tướng Joseph Kunkel của không quân Mỹ cho biết: “Trước đây, chúng ta thiết kế thiết bị mặt đất nặng hàng tấn, cần cả máy bay lớn như Boeing C-17 để chở. Giờ phải nhẹ hơn, cơ động hơn”.

Tại Triển lãm Modern Day Marine 2024, đại tá thủy quân lục chiến Mỹ Mike McCarthy cũng chia sẻ yêu cầu mới cho các phương tiện như xe cứu hỏa nhỏ gọn, máy làm mát, thiết bị nạp đạn... đều phải tối ưu cho không gian chật hẹp, dễ vận chuyển bằng máy bay hạng trung như Lockheed C-130 Hercules đến vùng xa.

Không phải mọi khu vực đều phù hợp với mô hình hậu cần mặt đất di động. Tuy nhiên, ở bất kỳ mặt trận nào từ đồng bằng Ukraine đến các đảo nhỏ ở châu Á, khả năng triển khai gọn nhẹ, nhanh chóng là điều bắt buộc.