Trung Quốc phát động 'cuộc cách mạng AI toàn cầu'

Trong khung cảnh hiện đại của Thượng Hải, một tuyên bố đầy tham vọng vừa được Trung Quốc đưa ra có thể sẽ định hình lại trật tự công nghệ thế giới. Đây không chỉ là cuộc cạnh tranh giữa hai siêu cường kinh tế Mỹ - Trung, mà còn là cuộc chiến định hình tương lai của nhân loại trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI).

Tầm nhìn "AI cho tất cả" của Bắc Kinh

Theo Reuters, Thủ tướng Lý Cường đã phác thảo một tầm nhìn táo bạo: biến AI từ "trò chơi độc quyền" của một số ít quốc gia và công ty thành tài sản chung của toàn nhân loại. Lời tuyên bố này, dù không trực tiếp nhắc tên Mỹ, nhưng ai cũng hiểu đây là sự phản bác mạnh mẽ đối với chính sách hạn chế xuất khẩu công nghệ của Washington.

Thủ tướng Lý Cường khẳng định: "Trung Quốc muốn AI được chia sẻ công khai và tất cả các quốc gia, công ty đều có quyền bình đẳng trong việc sử dụng nó". Đây là triết lý hoàn toàn đối lập với cách tiếp cận "kiểm soát và hạn chế" của phương Tây.

Chỉ ba ngày trước khi ông Lý Cường đưa ra tuyên bố tại Thượng Hải, chính quyền Donald Trump đã công bố một "bản thiết kế AI" nhằm mở rộng xuất khẩu AI của Mỹ cho các đồng minh để duy trì lợi thế trước Trung Quốc. Sự trùng hợp thời gian này không phải ngẫu nhiên mà có thể là cuộc đối đầu trực diện giữa hai triết lý hoàn toàn khác biệt.

Trong khi Mỹ theo đuổi mô hình "tập đoàn độc quyền" - tập trung AI vào tay các đồng minh tin cậy thì Trung Quốc lại đưa ra mô hình "dân chủ hóa AI" - mở cửa công nghệ cho tất cả mọi quốc gia. Cuộc đối đầu này không chỉ là về công nghệ mà còn thể hiện hai tầm nhìn khác nhau.

Thủ tướng Lý Cường cũng không né tránh những thách thức thực tế mà thế giới đang phải đối mặt. Ông chỉ ra rằng "quản trị AI toàn cầu vẫn còn phân mảnh" với những khác biệt lớn giữa các quốc gia về khái niệm quy định và quy tắc thể chế. Việc thiếu hụt chip AI và hạn chế trao đổi nhân tài cũng được ông nhắc đến như những "nút thắt cổ chai" cần được giải quyết.

Đây chính là điểm thông minh trong chiến lược của Trung Quốc: thay vì chỉ đơn thuần phê phán các biện pháp hạn chế của Mỹ, Bắc Kinh đưa ra một lộ trình cụ thể để xây dựng "khung quản trị AI toàn cầu có sự đồng thuận rộng rãi". Việc Phó Ngoại trưởng Mã Triệu Húc thông báo Trung Quốc đang cân nhắc đặt trụ sở của tổ chức này tại Thượng Hải càng cho thấy quyết tâm biến tầm nhìn thành hiện thực.

Sức hút lôi kéo cả Nga lẫn Đức

Một trong những điểm đáng chú ý nhất của sự kiện là sự tham gia của hơn 30 quốc gia trong hội nghị bàn tròn, gồm cả Nga, Nam Phi, Qatar, Hàn Quốc và Đức - đồng minh quan trọng của Mỹ. Danh sách này phản ánh chiến lược khéo léo của Trung Quốc trong việc xây dựng một liên minh đa dạng, không chỉ gồm các đồng minh truyền thống mà còn cả những quốc gia có quan hệ phức tạp với Mỹ.

Trong khi hội nghị thu hút những tên tuổi lớn như Anne Bouverot (đặc phái viên AI của Tổng thống Pháp), Geoffrey Hinton ("Cha đẻ của AI") và cựu CEO Google Eric Schmidt, sự vắng mặt của Elon Musk - người thường xuyên xuất hiện tại lễ khai mạc trong những năm trước - lại là chi tiết đáng chú ý.

Liệu sự vắng mặt này có phản ánh sự thay đổi trong quan hệ giữa các gã khổng lồ công nghệ Mỹ với Trung Quốc? Hay đây chỉ là một quyết định kinh doanh đơn thuần? Dù lý do là gì, việc Tesla vẫn tham gia triển lãm nhưng CEO không phát biểu cũng gửi đi một thông điệp tinh tế về sự phức tạp của quan hệ công nghệ Mỹ - Trung hiện tại.

Không chỉ là nơi diễn ra những cuộc thảo luận chính sách, WAIC 2025 còn là một "bảo tàng công nghệ tương lai" với sự tham gia của hơn 800 công ty, trưng bày hơn 3.000 sản phẩm công nghệ cao, 40 mô hình ngôn ngữ lớn, 50 thiết bị AI và 60 robot thông minh.

Sự thống trị của các công ty Trung Quốc như Huawei, Alibaba và các startup như Unitree trong triển lãm phản ánh một thực tế: Trung Quốc không chỉ có tham vọng về mặt chính sách mà còn có nền tảng công nghệ vững chắc để biến tham vọng thành hiện thực. Sự hiện diện của các gã khổng lồ phương Tây như Tesla, Alphabet và Amazon cho thấy dù có căng thẳng địa chính trị, hợp tác công nghệ vẫn là điều cần thiết.

Tương lai của trật tự công nghệ thế giới

Tuyên bố của Trung Quốc tại WAIC 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu. Lần đầu tiên, Bắc Kinh không chỉ phản ứng trước các biện pháp của Mỹ mà còn chủ động đưa ra một tầm nhìn có tính thuyết phục, một "kế hoạch hành động quản trị AI toàn cầu" cụ thể nhằm mời gọi các chính phủ, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và viện nghiên cứu cùng hợp tác.

Đặc biệt, ý tưởng xây dựng một "cộng đồng mã nguồn mở xuyên biên giới" cho thấy quốc gia này đang nghiêm túc với cam kết về tính mở và minh bạch.

Cộng đồng mã nguồn mở này, nếu thành công, có thể trở thành một "vũ khí mềm" cực kỳ mạnh mẽ của Trung Quốc để thu hút các nhà phát triển và doanh nghiệp toàn cầu, tạo ra một hệ sinh thái công nghệ lấy Trung Quốc làm trung tâm.

WAIC đang diễn ra tại Thượng Hải không chỉ là một hội nghị công nghệ thông thường mà có thể là khởi đầu của một "cuộc cách mạng thầm lặng" trong trật tự công nghệ thế giới.