Trung Quốc muốn thống trị 'các ngành công nghiệp tương lai' toàn cầu
Từ robot hình người đến điện toán lượng tử, Trung Quốc muốn tái cấu trúc nền kinh tế của mình và dẫn đầu thế giới trong các công nghệ thế hệ tiếp theo.
Khi dư âm từ chiến lược Made in China 2025 còn chưa lắng xuống, Trung Quốc đang tăng tốc trong nỗ lực giành vị thế thống trị công nghệ toàn cầu với trọng tâm mới là các “ngành công nghiệp tương lai”, giữa bối cảnh cạnh tranh ngày càng căng thẳng với Mỹ, trang SCMP đưa tin.
Các nhà chức trách Trung Quốc đang thúc đẩy các giới hạn trong hành trình theo đuổi một mô hình tăng trưởng mới, dựa trên những đột phá công nghệ và nâng cấp ngành công nghiệp.
Made in China 2025 là kế hoạch chiến lược đầy tham vọng được chính phủ Trung Quốc công bố vào tháng 5.2015. Mục tiêu chính của kế hoạch này là biến Trung Quốc từ "công xưởng thế giới" chuyên sản xuất các mặt hàng giá rẻ, thâm dụng lao động thành cường quốc sản xuất công nghệ cao, tự chủ và dẫn đầu thế giới trong các ngành công nghiệp trọng điểm.
Mục tiêu chính
Made in China 2025 đặt ra các mục tiêu rõ ràng để nâng cấp nền công nghiệp Trung Quốc, tập trung vào việc:
- Tăng cường tự chủ công nghệ: Giảm sự phụ thuộc vào công nghệ, linh kiện và phần mềm nhập khẩu từ nước ngoài, đặc biệt là từ các quốc gia phương Tây. Trung Quốc đặt mục tiêu đạt 70% khả năng tự cung tự cấp các thành phần cốt lõi và nguyên liệu cơ bản trong các ngành công nghiệp quan trọng vào năm 2025.
- Chuyển đổi từ số lượng sang chất lượng: Thay vì chỉ sản xuất hàng loạt, Trung Quốc muốn tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, công nghệ tiên tiến và chất lượng vượt trội.
- Thúc đẩy đổi mới sáng tạo: Đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển, khuyến khích các doanh nghiệp trong nước đổi mới và tạo ra các thương hiệu công nghệ hàng đầu thế giới.
- Trở thành cường quốc sản xuất hàng đầu: Đến năm 2025, Trung Quốc đặt mục tiêu lọt vào nhóm các nước chế tạo tiên tiến và xa hơn là trở thành cường quốc chế tạo số một thế giới vào 2049 (kỷ niệm 100 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa).
10 lĩnh vực trọng điểm
Kế hoạch Made in China 2025 tập trung vào 10 lĩnh vực công nghệ cao quan trọng, được coi là then chốt cho sự phát triển công nghiệp trong tương lai:
1. Công nghệ thông tin thế hệ mới (chip, trí tuệ nhân tạo, 5G/6G...)
2. Máy móc công cụ và robot điều khiển số cao cấp
3. Thiết bị hàng không và vũ trụ
4. Thiết bị kỹ thuật hàng hải và tàu công nghệ cao
5. Thiết bị đường sắt tiên tiến
6. Xe năng lượng mới và thiết bị thông minh
7. Thiết bị năng lượng điện
8. Thiết bị nông nghiệp
9. Vật liệu mới
10. Kỹ thuật sinh học và thiết bị y tế hiệu suất cao
“Các ngành công nghiệp tương lai” là gì?
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lần đầu tiên nhắc đến thuật ngữ “các ngành công nghiệp tương lai” vào năm 2020, dùng để chỉ những lĩnh vực có công nghệ nền tảng vẫn đang ở giai đoạn sơ khai nhưng được kỳ vọng sẽ sở hữu tiềm năng khổng lồ trong tương lai.
Kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021-2025 đã nêu bật hàng loạt lĩnh vực mà Trung Quốc đặt mục tiêu giành lợi thế sớm, gồm trí tuệ mô phỏng não bộ, thông tin lượng tử, công nghệ gien, mạng lưới tương lai, phát triển không gian và biển sâu, năng lượng hydro và lưu trữ năng lượng.
Trí tuệ mô phỏng não bộ là một lĩnh vực trong trí tuệ nhân tạo (AI) và khoa học máy tính, tập trung vào việc mô phỏng cách con người tư duy, học tập và xử lý thông tin, bằng cách bắt chước cấu trúc và hoạt động của não người.
Biển sâu không chỉ là một khái niệm địa lý mà còn là lĩnh vực khoa học - công nghệ - công nghiệp đa ngành, tập trung vào nghiên cứu, thăm dò, khai thác và ứng dụng các nguồn tài nguyên lẫn công nghệ trong khu vực biển sâu (thường là từ độ sâu 200 mét trở xuống).
Danh sách này đang được mở rộng dần, khi chính phủ Trung Quốc liên tục bổ sung các lĩnh vực ưu tiên mới.
Vào năm 2024, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc (MIIT) đã ban hành các hướng dẫn xác định các lĩnh vực trọng điểm gồm robot hình người, thiết bị mạng 6G, giao diện não - máy tính, trung tâm dữ liệu AI quy mô lớn và máy bay cỡ lớn thế hệ mới.
Bước tiếp theo là gì?
Trung Quốc đang đổ các nguồn lực chưa từng có vào các ngành công nghiệp tương lai, từ tài trợ tài chính đến đào tạo nhân lực, khi nhận thấy giá trị chiến lược của chúng với tăng trưởng bền vững và trong cuộc cạnh tranh công nghệ với Mỹ.
Để thúc đẩy các đột phá, MIIT đã giới thiệu một mô hình đổi mới mới vào năm 2023, theo đó các thách thức cụ thể được công bố công khai. Các công ty hoặc nhóm nghiên cứu giải quyết được những bài toán này trong vòng hai năm sẽ nhận ưu tiên tiếp cận hỗ trợ và nguồn vốn.
Vào năm 2025, chính phủ cường quốc châu Á này đang hướng tới các bước đột phá trong công nghệ lượng tử, sản xuất ở cấp độ nguyên tử và hydro sạch.
Sản xuất ở cấp độ nguyên tử là lĩnh vực công nghệ đầy tham vọng tập trung vào việc chế tạo các vật liệu và thiết bị bằng cách điều khiển, sắp xếp các nguyên tử hoặc phân tử riêng lẻ một cách chính xác.
Bạn hãy hình dung thế này: Thay vì cắt gọt, đúc khuôn hoặc in 3D các vật liệu lớn, sản xuất ở cấp độ nguyên tử đi sâu hơn rất nhiều, xuống đến từng viên gạch nhỏ nhất, tức là từng nguyên tử. Mục tiêu là xây dựng các cấu trúc mới với độ chính xác tuyệt đối, tạo ra các vật liệu có đặc tính chưa từng có hoặc những thiết bị siêu nhỏ và hiệu quả.
Tại sao lại cần sản xuất ở cấp độ nguyên tử?
Việc kiểm soát vật chất ở cấp độ nguyên tử có thể mang lại những đột phá cách mạng trong nhiều lĩnh vực:
Vật liệu mới: Tạo ra các vật liệu siêu nhẹ, siêu bền, siêu dẫn hoặc có khả năng tự sửa chữa mà hiện nay chúng ta chưa thể sản xuất.
Thiết bị siêu nhỏ: Chế tạo các bộ phận máy tính nhỏ hơn và mạnh hơn, cảm biến cực kỳ nhạy, hoặc những thiết bị y tế có thể hoạt động bên trong cơ thể ở cấp độ tế bào.
Hiệu quả cao: Giảm thiểu lãng phí vật liệu đáng kể vì bạn chỉ sử dụng đúng lượng nguyên tử cần thiết.
Giải pháp cho các vấn đề phức tạp: Khả năng giải quyết các thách thức lớn trong năng lượng, y học và khoa học vật liệu.
Lĩnh vực đang phát triển
Dù vẫn còn ở giai đoạn đầu và đối mặt với nhiều thách thức kỹ thuật lớn, sản xuất ở cấp độ nguyên tử là lĩnh vực được nhiều quốc gia, trong đó có Trung Quốc, đầu tư mạnh mẽ. Họ nhận thấy tiềm năng to lớn của lĩnh vực này trong việc định hình lại tương lai công nghệ và công nghiệp toàn cầu. Các nhà khoa học đang nghiên cứu những phương pháp khác nhau để đạt được điều đó, từ việc sử dụng kính hiển vi lực nguyên tử (AFM) để di chuyển từng nguyên tử, đến phát triển các công nghệ tự lắp ráp phân tử.
Dù thị trường việc làm ở Trung Quốc nhìn chung đang ảm đạm, các hãng công nghệ tiên tiến, chẳng hạn trong lĩnh vực robot hình người, lại báo cáo tình trạng thiếu hụt nhân tài tay nghề cao. Điều này khiến họ phải đưa ra mức lương cao gấp 4 lần mức trung bình tại các đô thị toàn quốc để thu hút kỹ sư và nhà phát triển giàu kinh nghiệm.
Hồi tháng 4, tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị của Trung Quốc với những người từ 16 đến 24 tuổi là 15,8%, đồng nghĩa cứ 6 thanh niên thì có 1 người thất nghiệp, theo trang SCMP. Sang tháng 5, tỷ lệ này giảm nhẹ, còn 14,9%. Trung bình từ năm 2021 đến 2025, tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị của Trung Quốc là khoảng 16,6%, với đỉnh 21,3% vào tháng 6.2023.
Để tạo điều kiện tài chính cho các hãng công nghệ, Trung Quốc có kế hoạch nối lại việc niêm yết các công ty khởi nghiệp chưa có lãi trên những sàn giao dịch.
Ông Ngô Khánh, Chủ tịch của Ủy ban Điều tiết Chứng khoán Trung Quốc (cơ quan quản lý thị trường chứng khoán nước này), đề cập thông tin trên tại Diễn đàn Lục Gia Chủy ở thành phố Thượng Hải hồi tháng 6.
Cũng tại diễn đàn đó, ông Phan Công Thắng (Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc) cho biết Thượng Hải sẽ tiên phong áp dụng các công cụ tài chính mới, gồm cả tài trợ thương mại dựa trên công nghệ blockchain và trái phiếu đổi mới. Những công cụ này sẽ có cơ chế chia sẻ rủi ro, đồng thời hỗ trợ các hãng đầu tư tư nhân phát hành trái phiếu phục vụ đổi mới công nghệ.