Triển lãm 'Cuộn hay Cuốn': Gen Z và vòng xoáy mạng xã hội

Trong thời đại mà thế giới số chi phối mọi khía cạnh của đời sống, một nhóm sinh viên Trường đại học FPT Hà Nội đã dấn thân vào một sứ mệnh táo bạo: đối diện với hiện tượng “thối não” (Brain Rot) đang lan rộng toàn cầu. Từ ngày 26 - 31.7.2025, triển lãm nghệ thuật sắp đặt mang tên Cuộn hay Cuốn diễn ra tại Nhà Triển lãm Mỹ thuật (16 Ngô Quyền, Hà Nội), trực thuộc Hội Mỹ thuật Việt Nam.

Đây là sự kiện trọng tâm của dự án MIND BACK, một chiến dịch truyền thông đa phương tiện nhằm nâng cao nhận thức về tác động của việc tiêu thụ nội dung số kém chất lượng, đồng thời khuyến khích thế hệ trẻ, đặc biệt là Gen Z, hướng tới một lối sống tỉnh táo và có ý nghĩa hơn trong thời đại số.

Thức tỉnh khỏi cơn mê "doomscrolling"

“Thối não” là thuật ngữ dùng để chỉ sự suy giảm tinh thần và trí tuệ do tiếp xúc quá mức với các nội dung số vô giá trị. Trong giai đoạn từ năm 2023 - 2024, theo dữ liệu từ Google Trends, mức độ quan tâm đến khái niệm này trên toàn cầu đã tăng vọt tới 230%. Sự phổ biến của thuật ngữ càng được khẳng định khi Oxford vinh danh “Brain Rot” là “Từ của năm 2024”, cho thấy tính cấp bách của một cuộc khủng hoảng tinh thần âm thầm nhưng đáng báo động.

Tại Việt Nam, dù khái niệm “thối não” đã bắt đầu xuất hiện trên các phương tiện truyền thông, nhưng nhận thức của công chúng, đặc biệt là giới trẻ, vẫn còn nhiều hạn chế. Chính trong bối cảnh này, dự án MIND BACK ra đời với khát vọng thay đổi cách người trẻ tiếp cận và tiêu thụ nội dung số, từ đó tái định hình mối quan hệ giữa họ với thế giới trực tuyến.

Triển lãm Cuộn hay Cuốn không chỉ là một sự kiện nghệ thuật mà còn là hành trình khám phá nội tâm, nơi người xem được mời gọi đối diện với những thói quen số tưởng chừng vô hại nhưng tiềm ẩn nguy cơ. Từ hành vi lướt mạng vô thức (doomscrolling) đến cảm giác trống rỗng sau hàng giờ tiêu thụ nội dung vô nghĩa, triển lãm đưa ra góc nhìn trực diện về cách mà “thối não” đang len lỏi vào đời sống thường ngày.

“

Dự án MIND BACK là sáng kiến của một nhóm sinh viên ngành Truyền thông Đa phương tiện tại Trường Đại học FPT Hà Nội, dưới sự dẫn dắt của ThS. Hoàng Mai Anh và cố vấn từ các chuyên gia mỹ thuật trong và ngoài trường.

Không gian triển lãm được thiết kế như bản đồ tâm trí của thời đại số, với mười hai tác phẩm sắp đặt mang tính ẩn dụ mạnh mẽ. Mỗi tác phẩm là một câu chuyện thị giác, dẫn dắt người xem qua những khía cạnh khác nhau của hiện tượng “thối não”. Một tác phẩm tái hiện dòng chảy bất tận của newsfeed mạng xã hội, cuốn người xem vào vòng xoáy lướt mạng không chủ đích. Một tác phẩm khác khắc họa bộ não bị bủa vây bởi những sợi dây thông tin rối loạn, biểu trưng cho sự quá tải nhận thức. Góc triển lãm mô phỏng cơn mưa dữ liệu gợi cảm giác mệt mỏi khi bị nhấn chìm trong biển thông tin vô nghĩa. Những câu hỏi sâu sắc được đặt ra: liệu mạng xã hội đang giải phóng hay giam cầm tư duy của chúng ta?

Triển lãm không chỉ để xem, mà để cảm và thay đổi

Điểm đặc biệt của “Cuộn hay Cuốn” là sự kết hợp giữa nghệ thuật, công nghệ và tính tương tác. Các tác phẩm không chỉ để ngắm nhìn mà còn mời gọi người xem chạm vào, cảm nhận và suy ngẫm. Thông qua những trải nghiệm này, triển lãm khuyến khích người tham gia tự vấn về thói quen số của chính mình. Tên gọi Cuộn hay Cuốn là một lối chơi chữ tinh tế, phản ánh ngôn ngữ Gen Z. “Cuốn” vừa gợi đến hành vi lướt mạng, vừa ám chỉ sức hút mê hoặc của nội dung số. Triển lãm như một lời cảnh tỉnh, đặt câu hỏi: Liệu chúng ta đang bị cuốn trôi bởi dòng chảy thông tin, hay đang chủ động lựa chọn những gì thực sự có giá trị?

Dẫn dắt dự án là sinh viên Vương Huyền Nhi - Trưởng nhóm MIND BACK, với tầm nhìn độc đáo về truyền thông hiện đại. Với Nhi, truyền thông không chỉ là chạy theo xu hướng mà là tạo ra những xu hướng có ý nghĩa. Bằng cách kết hợp nghệ thuật, tâm lý học và truyền thông, MIND BACK mang đến cách tiếp cận sáng tạo, gần gũi và phù hợp với ngôn ngữ của Gen Z. Triển lãm không chỉ là không gian trưng bày mà là một trải nghiệm chạm đến nhận thức, giúp người trẻ nhìn lại hành vi tiêu thụ nội dung số của mình qua lăng kính sâu sắc và gần gũi.

Ngoài triển lãm, MIND BACK còn là chiến dịch truyền thông tích hợp với mục tiêu cụ thể và hiệu quả đo lường rõ ràng. Dự án mở rộng ảnh hưởng qua các nền tảng số như Facebook và TikTok, nơi những nội dung sáng tạo được thiết kế để khơi gợi đối thoại trong cộng đồng trẻ. Một talkshow và cuốn sổ tay “21 ngày thanh lọc mạng xã hội” cũng được phát triển, cung cấp hướng dẫn thực tế để thoát khỏi những thói quen số độc hại. Những nỗ lực này đảm bảo rằng thông điệp của triển lãm không chỉ dừng lại ở không gian trưng bày mà còn lan tỏa mạnh mẽ, truyền cảm hứng cho sự thay đổi lâu dài.

Khi Gen Z không chỉ "cuộn" mà còn đặt câu hỏi

Cuộn hay Cuốn không chỉ là triển lãm nghệ thuật mà là lời kêu gọi hành động. Các tác phẩm, với hình ảnh ẩn dụ sống động và yếu tố tương tác, biến những tác động vô hình của “thối não” thành trải nghiệm có thể cảm nhận. Người xem không chỉ là khán giả thụ động mà trở thành một phần của hành trình tự khám phá - đối diện với câu hỏi: Liệu họ đang bị cuốn đi bởi dòng chảy thông tin, hay đang thực sự làm chủ sự chú ý của mình?

Dự án MIND BACK là minh chứng cho sự sáng tạo và ý thức xã hội của sinh viên Đại học FPT. Sự hợp tác với Hội Mỹ thuật Việt Nam cùng sự cố vấn chuyên môn đã nâng tầm dự án, mang đến sản phẩm vừa chuyên nghiệp vừa đầy cảm xúc. Tuy nhiên, cốt lõi của Cuộn hay Cuốn vẫn là câu chuyện rất cá nhân, phản ánh khát vọng của nhóm sinh viên trong việc tạo ra thay đổi tích cực cho cộng đồng.

Trong một thế giới mà thông tin vừa là món quà vừa là gánh nặng, Cuộn hay Cuốn nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của sự lựa chọn. Triển lãm khuyến khích người trẻ đặt câu hỏi về thói quen số, tìm kiếm nội dung nuôi dưỡng tâm trí và xây dựng môi trường số lành mạnh hơn. Đây không chỉ là một dự án tốt nghiệp mà là lời đánh thức dành cho thế hệ trẻ - khơi dậy ý thức về cách họ sử dụng thời gian và sự chú ý của mình. Khi bước ra khỏi không gian triển lãm, người xem mang theo cảm giác mới mẻ về trách nhiệm - được truyền cảm hứng để biến mỗi lần lướt mạng thành một hành động có ý nghĩa, gắn kết với thế giới xung quanh.