Thấy gì trong Kế hoạch hành động AI do Tổng thống Trump vừa công bố?

Với bài phát biểu đầy quyết tâm, Tổng thống Trump khẳng định: “Mỹ là quốc gia khởi đầu cuộc đua AI và tôi ở đây để tuyên bố rằng Mỹ sẽ chiến thắng”. Kế hoạch này, với hơn 90 khuyến nghị, tập trung vào việc nới lỏng các quy định môi trường, mở rộng xuất khẩu AI đến các đồng minh và thúc đẩy xây dựng cơ sở hạ tầng AI. Tuy nhiên, liệu chiến lược này có đủ để đảm bảo vị thế dẫn đầu của Mỹ, hay nó tiềm ẩn những rủi ro đáng kể?

Những thay đổi so với người tiền nhiệm

Cuộc cạnh tranh công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang ngày càng trở thành tâm điểm của địa chính trị thế kỷ 21. AI, với khả năng thay đổi từ kinh tế đến quân sự, được xem là “vũ khí” chiến lược để đảm bảo ưu thế toàn cầu. Trong khi chính quyền Joe Biden áp dụng cách tiếp cận “hàng rào cao” (high fence), hạn chế xuất khẩu chip AI tiên tiến để ngăn chặn đối thủ như Trung Quốc, chính quyền Trump lại chọn hướng đi táo bạo hơn: giảm bớt quy định, đẩy mạnh xuất khẩu và thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng AI. Kế hoạch này không chỉ nhằm củng cố vị thế của Mỹ mà còn phản ánh sự thay đổi lớn trong chính sách công nghệ, ưu tiên tốc độ và quy mô hơn các biện pháp kiểm soát chặt chẽ.

Chính quyền Biden đã ưu tiên kiểm soát chặt chẽ xuất khẩu chip AI để ngăn chặn đối thủ như Trung Quốc, đồng thời thúc đẩy các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng và chống thông tin sai lệch. Ngược lại, ông Trump chọn cách tiếp cận “tăng tốc tối đa”, giảm bớt quy định để thúc đẩy đổi mới và xuất khẩu. Theo Phó tổng thống JD Vance, việc tự áp đặt quá nhiều quy định có thể khiến Mỹ tụt hậu, cho phép Trung Quốc bắt kịp. Tuy nhiên, cách tiếp cận này đặt ra câu hỏi liệu Mỹ có thể duy trì lợi thế công nghệ mà không đánh đổi an ninh quốc gia và môi trường.

Ba trụ cột trong kế hoạch của ông Trump

Theo Reuters, kế hoạch này được xây dựng dựa trên ba trụ cột chính: tăng tốc đổi mới AI, xây dựng cơ sở hạ tầng AI tại Mỹ và dẫn đầu trong ngoại giao và an ninh quốc tế. Những động thái này được hỗ trợ bởi ba sắc lệnh hành pháp mà Trump ký vào ngày 23.7, gồm việc nới lỏng quy định môi trường, thiết lập quy tắc xuất khẩu chip và hạn chế “thiên vị chính trị” trong công nghệ AI.

Mở rộng xuất khẩu AI đến đồng minh

Kế hoạch của ông Trump đánh dấu sự đảo ngược so với chính sách hạn chế xuất khẩu chip AI của Biden. Thay vì kiểm soát chặt chẽ, chính quyền Trump khuyến khích xuất khẩu phần mềm và phần cứng AI, gồm cả chip từ các gã khổng lồ như Nvidia và AMD, cũng như các mô hình AI từ Google, Microsoft, OpenAI và Meta. Michael Kratsios, lãnh đạo Văn phòng Chính sách khoa học và công nghệ Nhà Trắng, cho biết Bộ Thương mại và Bộ Ngoại giao sẽ hợp tác với ngành công nghiệp để cung cấp các “gói xuất khẩu AI toàn diện” đến các đồng minh, đảm bảo an toàn và tiêu chuẩn Mỹ.

Một ví dụ điển hình là thỏa thuận được công bố vào tháng 5.2025, cho phép Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) tiếp cận chip AI tiên tiến của Mỹ sau khi bị hạn chế trước đó do lo ngại về việc Trung Quốc có thể tiếp cận công nghệ. Động thái này cho thấy Mỹ đang chuyển từ chính sách phòng thủ sang chiến lược chủ động, ưu tiên xây dựng liên minh công nghệ để đối phó với Trung Quốc.

Nới lỏng quy định môi trường và thúc đẩy trung tâm dữ liệu

Kế hoạch kêu gọi đẩy nhanh xây dựng các trung tâm dữ liệu bằng cách nới lỏng các quy định môi trường, gồm việc tạo ra các ngoại lệ mới cho trung tâm dữ liệu theo Đạo luật Chính sách môi trường quốc gia (NEPA) và đơn giản hóa quy trình cấp phép theo Đạo luật Nước sạch (Clean Water Act). Ngoài ra, chính quyền Trump dự kiến sử dụng đất liên bang để đẩy nhanh các dự án cơ sở hạ tầng AI, gồm cả nguồn cung cấp năng lượng.

Điều này phản ánh nhu cầu cấp bách về năng lượng khi các trung tâm dữ liệu AI và điện toán đám mây đang làm tăng nhu cầu điện ở Mỹ lên mức kỷ lục trong năm 2025, sau gần hai thập niên trì trệ. Reuters lưu ý rằng các hành động sắp tới sẽ giúp các công ty công nghệ lớn đảm bảo nguồn điện khổng lồ cần thiết cho các trung tâm dữ liệu “ngốn” năng lượng.

Đồng bộ hóa quy định và hạn chế “thiên vị” AI

Trump nhấn mạnh sự cần thiết của một tiêu chuẩn liên bang thống nhất thay vì để 50 bang tự quy định ngành AI, nhằm tránh một “môi trường pháp lý phân mảnh”. Một trong 3 sắc lệnh hành pháp tập trung vào việc hạn chế “thiên vị chính trị” trong các mô hình AI, đặc biệt là những mô hình được chính phủ liên bang sử dụng. Điều này xuất phát từ quan điểm của chính quyền Trump rằng AI cần “khách quan” và không bị ảnh hưởng bởi “thiên kiến ý thức hệ từ trên xuống”.

Kế hoạch AI của ông Trump mang lại cơ hội gì cho Mỹ?

Việc mở rộng xuất khẩu AI đến các đồng minh như UAE giúp Mỹ xây dựng một liên minh công nghệ mạnh mẽ, giảm nguy cơ Trung Quốc định hình các tiêu chuẩn AI toàn cầu. Điều này cũng có thể củng cố vị thế của các công ty Mỹ như Nvidia, AMD, Google, Microsoft, OpenAI và Meta trên thị trường quốc tế.

Việc nới lỏng quy định môi trường và sử dụng đất liên bang sẽ đẩy nhanh việc xây dựng các trung tâm dữ liệu, đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của ngành AI. Điều này có thể giúp Mỹ duy trì lợi thế về cơ sở hạ tầng so với Trung Quốc.

Việc thúc đẩy ngành AI có thể tạo ra hàng ngàn việc làm và đóng góp đáng kể vào GDP, như dự báo của Boston Consulting Group về tác động kinh tế của AI tại khu vực ASEAN. Các dự án như Stargate, một liên doanh 500 tỉ USD giữa OpenAI, SoftBank và Oracle, cho thấy tiềm năng kinh tế to lớn từ đầu tư AI.

Thách thức và rủi ro

Mặc dù kế hoạch này đầy tham vọng, nó cũng đối mặt với nhiều thách thức. Trước hết, việc nới lỏng xuất khẩu chip AI, đặc biệt là trường hợp Nvidia H20, đã gây tranh cãi. Ông Trump từng cấm xuất khẩu chip H20 sang Trung Quốc vào tháng 4.2025 nhưng sau đó cho phép nối lại vào đầu tháng 7, gây ra chỉ trích từ chính các thành viên đảng Cộng hòa. Theo Reuters, kế hoạch này không giải quyết trực tiếp các mối lo ngại về an ninh quốc gia liên quan đến chip H20, vốn được thiết kế để “lách” các hạn chế trước đó. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ công nghệ Mỹ rơi vào tay đối thủ nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Việc nới lỏng các quy định theo NEPA và Đạo luật Nước sạch có thể đẩy nhanh xây dựng trung tâm dữ liệu, nhưng cũng làm dấy lên lo ngại về tác động lâu dài đến môi trường. Các nhóm vận động, như AI Now Institute, đã chỉ trích kế hoạch này là “món quà lớn cho ngành công nghệ” mà bỏ qua lợi ích của người dân, đặc biệt là về không khí và nguồn nước.

Việc loại bỏ các biện pháp kiểm soát của Biden, như quy tắc “phân tán AI” (AI diffusion rule), có thể làm tăng nguy cơ lạm dụng AI, từ lan truyền thông tin sai lệch đến sử dụng công nghệ trong các mục đích quân sự của đối thủ. Ngoài ra, việc tập trung vào “loại bỏ thiên vị” trong AI có thể gây tranh cãi về cách định nghĩa và thực thi “khách quan” trong các mô hình AI.

Tương lai sẽ ra sao?

Kế hoạch AI của ông Trump, nếu được triển khai hiệu quả, có thể giúp Mỹ củng cố vị thế dẫn đầu trong cuộc đua công nghệ toàn cầu. Các sáng kiến như xuất khẩu AI đến đồng minh và xây dựng cơ sở hạ tầng sẽ tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế và ảnh hưởng địa chính trị. Tuy nhiên, để thành công, chính quyền cần giải quyết các thách thức. Trước hết, thiết lập các biện pháp kiểm soát xuất khẩu thông minh để ngăn công nghệ rơi vào tay đối thủ mà không kìm hãm sự phát triển của các công ty Mỹ.

Tiếp đó, cần tăng cường đào tạo kỹ năng AI để đáp ứng nhu cầu nhân lực trong ngành. Ngoài ra, phải tìm cách dung hòa giữa tăng trưởng cơ sở hạ tầng và bảo vệ môi trường để tránh phản ứng tiêu cực từ công chúng.

Tóm lại, kế hoạch hành động AI của chính quyền Trump là một tuyên ngôn táo bạo nhằm đưa Mỹ dẫn đầu trong cuộc đua công nghệ với Trung Quốc. Bằng cách nới lỏng quy định, mở rộng xuất khẩu và thúc đẩy cơ sở hạ tầng, kế hoạch này hứa hẹn mang lại lợi ích kinh tế và chiến lược to lớn.

Tuy nhiên, những rủi ro về an ninh quốc gia, môi trường và thiếu cân bằng trong quy định đòi hỏi sự cẩn trọng trong triển khai. Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ ngày càng khốc liệt, thành công của kế hoạch này sẽ phụ thuộc vào khả năng của Mỹ trong việc vừa thúc đẩy đổi mới vừa bảo vệ lợi ích dài hạn của quốc gia và đồng minh.