Microsoft đánh giá 'mức độ phù hợp AI' cho các ngành nghề
AI tập trung hỗ trợ các ngành nghề tri thức, cần nhiều giao tiếp và thông tin, ít phù hợp với các hoạt động thao tác vật lý - theo đánh giá của Microsoft.
Microsoft vừa tiến hành nghiên cứu và phân tích 200.000 cuộc hội thoại ẩn danh giữa người dùng và hệ thống AI tạo sinh Microsoft Bing Copilot, nhằm đo lường các hoạt động nghề nghiệp mà AI (trí tuệ nhân tạo) hỗ trợ và trực tiếp thực thi. Qua việc phân loại công việc theo chuẩn O*NET sẽ đo lường mức độ thành công và phạm vi tác động của AI trong từng hoạt động, nhóm tác giả xây dựng chỉ số “mức độ phù hợp AI” cho mỗi ngành nghề, phản ánh khả năng AI ảnh hưởng đến từng nghề cụ thể.
Kết quả cho thấy AI tạo sinh tác động mạnh nhất đến các công việc tri thức và giao tiếp, trong khi các ngành nghề đòi hỏi thao tác vật lý và vận hành thiết bị ít bị ảnh hưởng hoặc chưa có sự hiện diện rõ ràng của AI. Công trình cũng đối chiếu dữ liệu thực tế với dự báo trước đó và phân tích mối tương quan với mức lương và yêu cầu về trình độ học vấn ngành nghề.
Vai trò thực sự của AI là gì?
Các công nghệ tổng quát như động cơ hơi nước, máy tính đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu qua nhiều ngành nghề. AI tạo sinh hiện được coi là công nghệ tổng quát mới với khả năng nâng cao hoặc tăng tốc đa dạng nhiệm vụ, từ chẩn đoán y tế cho đến phát triển phần mềm. Với gần 40% người Mỹ đã dùng AI tạo sinh trong năm 2024, việc xác định chính xác các hoạt động nghề nghiệp bị ảnh hưởng là ưu tiên nghiên cứu hàng đầu.
Khác biệt của nghiên cứu là phân tích dựa trên hành vi thực tế người dùng với AI qua 200,000 cuộc hội thoại với Microsoft Bing Copilot trong 9 tháng đầu năm 2024 tại Mỹ. Mỗi cuộc hội thoại được phân tích dưới hai góc độ:
- Mục tiêu người dùng (User goal): công việc hoặc nhiệm vụ người dùng muốn AI hỗ trợ.
- Hành động AI (AI action): công việc mà trí tuệ nhân tạo thực hiện trong cuộc đối thoại.
Việc tách bạch này giúp đo chính xác AI đang hỗ trợ công việc nào và đang thực thi những công việc nào, qua đó phân tích nó có thiên hướng hỗ trợ hay tự động hóa.
So sánh với các nghiên cứu liên quan
Nhiều nghiên cứu trước đây tập trung đo năng suất AI trong các nhiệm vụ nghề nghiệp chuyên biệt như lập trình, chăm sóc khách hàng, chuẩn đoán y tế, viết lách, tư vấn, quảng cáo, pháp lý. Khác với những nghiên cứu đã có, nghiên cứu này của Microsoft đo lường trực tiếp các hoạt động công việc người dùng thực hiện với trí tuệ nhân tạo trong thực tế.
Công trình này tiếp nối và mở rộng khung phân tích nghề nghiệp theo tác giả Autor et al., phân rã công việc thành nhiều nhiệm vụ rồi đánh giá khả năng tự động hóa. So sánh dữ liệu thực tế với dự báo của Eloundou et al. cho thấy mức độ tương quan cao, đồng thời bổ sung thông tin mới về cách AI được sử dụng đa dạng trong công việc.
Điểm đổi mới lớn có thể thấy là nghiên cứu phân tích đồng thời cả mục tiêu người dùng và hành động của AI, phân loại theo các hoạt động công việc trung gian (IWA), giúp lượng hóa sâu sắc hơn tác động ngành nghề so với các phương pháp dùng quan điểm một chiều như trước đây.
Dữ liệu và phương pháp sử dụng là gì?
Về dữ liệu sử dụng:
Nghiên cứu 200.000 cuộc hội thoại ẩn danh của Bing Copilot tại Mỹ năm 2024 bao gồm hai nhóm:
- Copilot-Uniform gồm 100.000 cuộc, mẫu đại diện các hoạt động người dùng.
- Copilot-Thumbs gồm 100.000 cuộc có phản hồi "thích/không thích" giúp đánh giá mức độ hài lòng.
Phân loại hoạt động công việc:
- Nhóm nghiên cứu áp dụng mô hình GPT-4o để gán nội dung hội thoại vào các hoạt động công việc trung gian (Intermediate Work Activities - IWA) theo chuẩn O*NET.
- Phân tách riêng biệt IWA của mục tiêu người dùng và IWA hành động AI thực hiện.
Chỉ số mức độ phù hợp AI (AI Applicability Score):
- Tổng hợp dựa trên tần suất hoạt động, tỷ lệ hoàn thành nhiệm vụ (dựa trên phản hồi người dùng và phân tích AI), và phạm vi tác động (impact scope) theo thang sáu mức độ từ không đến hoàn toàn.
- Chỉ số này cho phép so sánh mức độ ảnh hưởng của AI trên từng ngành nghề, tập trung ở cấp độ relative (tương đối) thay vì ước lượng tuyệt đối tỷ lệ công việc bị thay thế.
Kết quả có như mong đợi?
Nghiên cứu dựa trên phân tích 200.000 cuộc hội thoại giữa người dùng và Microsoft Bing Copilot đã cho thấy các hoạt động công việc mà AI tạo sinh hỗ trợ và thực hiện có đặc điểm rõ ràng về mặt nghề nghiệp. Trước hết, các hoạt động liên quan đến thu thập và xử lý thông tin cũng như giao tiếp truyền đạt là những lĩnh vực mà AI đóng vai trò chủ đạo. Đáng chú ý, dữ liệu chỉ ra AI ít hoặc gần như không tham gia vào các công việc đòi hỏi thao tác vật lý hay vận hành thiết bị. Toàn bộ kết quả từ phân tích hoạt động nghề nghiệp cũng được lượng hóa qua chỉ số mức độ phù hợp AI cho từng ngành nghề, cho phép so sánh mức độ tác động của AI trên thị trường lao động.
Phân tích các hoạt động công việc tổng quát (Generalized Work Activities – GWA) cho thấy, các nhóm hoạt động chủ yếu mà người dùng tìm đến mà AI trực tiếp thực hiện liên quan tới thu thập thông tin, xử lý trên máy tính, tư duy sáng tạo và giao tiếp truyền đạt. Những hoạt động thể chất, vận hành thiết bị hoặc giám sát trực tiếp hầu như không xuất hiện trong bộ dữ liệu hội thoại với AI, phản ánh đặc thù công nghệ ngôn ngữ tạo sinh không thích hợp với các nhiệm vụ này. Điều này khẳng định rằng AI hiện nay tập trung hỗ trợ các ngành lao động tri thức và các lĩnh vực sử dụng nhiều giao tiếp, thông tin.
Ở cấp độ hoạt động công việc trung gian (Intermediate Work Activities – IWA), người dùng thường nhờ AI giúp đỡ chủ yếu trong các nhiệm vụ thu thập thông tin, viết và chỉnh sửa nội dung, cũng như giao tiếp truyền đạt thông tin và giảng giải các quy định. Trong khi đó, AI đáp ứng bằng cách thực hiện các công việc như trả lời thắc mắc, chuẩn bị tài liệu, cung cấp tư vấn hay đào tạo. Đặc biệt, trong khoảng 40% các cuộc hội thoại, bộ hoạt động mà AI thực thi hoàn toàn không trùng với bộ hoạt động người dùng mong muốn. Điều này cho thấy AI đang hoạt động dưới dạng trợ lý hỗ trợ nhiều hơn là làm thay thế trực tiếp toàn bộ các nhiệm vụ. Các phân tích về mức độ hài lòng và hoàn thành cũng chỉ ra rằng những nhiệm vụ liên quan đến viết lách, chỉnh sửa hay nghiên cứu hưởng ứng được sự hỗ trợ hiệu quả từ AI, còn những hoạt động như phân tích dữ liệu hay thiết kế hình ảnh thì ít được đánh giá tích cực hơn.
Dựa trên chỉ số mức độ phù hợp AI xây dựng từ hoạt động IWA, nhóm nghiên cứu đã xác định rõ ràng những ngành nghề chịu ảnh hưởng lớn nhất và nhỏ nhất từ AI tạo sinh. Những nghề có mức độ phù hợp cao nhất phần lớn là các ngành thuộc lĩnh vực lao động trí thức và các công việc giao tiếp như phiên dịch viên, nhà văn, biên tập viên, nhân viên bán hàng, nhà khoa học dữ liệu, giáo viên hay nhà báo. Ở chiều ngược lại, các nghề thiên về lao động chân tay, vận hành máy móc như công nhân xây dựng, tài xế, trợ lý điều dưỡng, lao công thì có mức độ ảnh hưởng thấp hoặc gần như không thấy sự tác động. Mối tương quan giữa mức độ phù hợp AI với mức lương và trình độ học vấn ngành nghề khá yếu, trong đó những ngành đòi hỏi bằng đại học nhận được sự tác động nhiều hơn nhưng sự khác biệt không lớn. Kết quả này cũng tương đồng lớn với các dự báo trước đây được thực hiện trên lý thuyết và phương pháp mô hình hóa.
Hạn chế của nghiên cứu là gì?
Dữ liệu được thu thập chủ yếu từ nền tảng Microsoft Bing Copilot, nên chưa thể đại diện toàn diện cho các loại và cách AI tạo sinh được sử dụng trong thị trường rộng lớn. Ngoài ra, dữ liệu chưa thể tách bạch rõ mục tiêu người dùng khi tương tác với AI là cho công việc chuyên môn hay chỉ đơn thuần giải trí, phục vụ cá nhân, do vậy ảnh hưởng đến việc đánh giá đúng phạm vi tác động. Cuối cùng, dữ liệu phản ánh trong 9 tháng đầu năm 2024 nên chưa cập nhật được với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.
Nhìn chung, kết quả nghiên cứu nhấn mạnh rằng AI tạo sinh hiện nay có ảnh hưởng rõ nhất và trực tiếp nhất đối với các công việc liên quan đến thu thập thông tin, sáng tạo nội dung và giao tiếp thông tin, đúng với bản chất kỹ thuật của các mô hình ngôn ngữ lớn. Ngược lại, các công việc đòi hỏi tương tác vật lý, vận hành lại ít tác động hơn. Do đó có thể thấy được rằng, trí tuệ nhân tạo vẫn chỉ đang là người hỗ trợ, thực hiện một số hoạt động công việc có thể lặp đi lặp lại nhưng nó hoàn toàn không thể thay thế được sự hiện hữu của con người.