‘Cha đẻ AI’: Elon Musk có thể giết chết sự đổi mới mang tính đột phá ở xAI
Yann LeCun, nhà khoa học trưởng về trí tuệ nhân tạo (AI) tại đơn vị FAIR của Meta Platforms không đồng tình với quan điểm mới nhất từ Elon Musk về phát triển AI.
Yann LeCun không đồng tình với Elon Musk
Hôm 29.7, Elon Musk đã khơi mào một cuộc tranh luận về vai trò của các nhà nghiên cứu và kỹ sư trong các hãng công nghệ qua một bài đăng trên mạng xã hội X.
Tỷ phú giàu nhất thế giới cho biết xAI (Explainable AI – là tập hợp các phương pháp và kỹ thuật nhằm giúp con người hiểu, diễn giải và tin tưởng vào cách mà các mô hình AI đưa ra quyết định hoặc dự đoán), công ty khởi nghiệp AI của ông, sẽ loại bỏ chức danh “nhà nghiên cứu” để thay bằng “kỹ sư”.
“Cách gọi tên sai lệch giữa "nhà nghiên cứu" và "kỹ sư", vốn là cách che đậy một hệ thống phân tầng kỹ thuật hai cấp, sẽ bị xóa khỏi xAI kể từ hôm nay. Chỉ có kỹ sư. "Nhà nghiên cứu" là một thuật ngữ lỗi thời từ giới học thuật”, Giám đốc điều hành xAI viết.
Hai ngày sau, hôm 31.7, Giáo sư Yann LeCun - người được mệnh danh là “cha đẻ” của AI, đã chia sẻ ảnh chụp màn hình bài đăng của Elon Musk trên LinkedIn kèm theo phản hồi dài nhiều đoạn.
“Nếu không phân biệt giữa hai hoạt động này và không đánh giá nhà nghiên cứu với kỹ sư theo các tiêu chí khác nhau, bạn có nguy cơ giết chết sự đổi mới mang tính đột phá. Những đột phá thực sự đòi hỏi các nhóm làm việc với tầm nhìn dài hạn và ít bị ràng buộc bởi phát triển sản phẩm hay quản lý”, Yann LeCun viết.
Elon Musk không phải là người đầu tiên đặt vấn đề về sự khác biệt giữa nhà nghiên cứu và kỹ sư AI. Nhiều công ty AI hàng đầu khác cũng đã làm điều tương tự.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội X năm 2023, Greg Brockman (Chủ tịch OpenAI) nói rằng công ty khởi nghiệp AI hàng đầu này không muốn phân chia nhân viên vào các nhóm cố định như vậy. Thay vào đó, công ty tạo ra ChatGPT lại sử dụng cụm từ “thành viên bộ phận kỹ thuật”.
Anthropic, công ty khởi nghiệp phát triển chatbot Claude, cũng dùng chức danh “thành viên bộ phận kỹ thuật”.
“Dù trước đây vẫn có sự phân chia giữa nghiên cứu và kỹ thuật trong học máy, chúng tôi cho rằng ranh giới đó đã tan biến với sự xuất hiện của các mô hình ngôn ngữ lớn”, Anthropic viết trên trang tuyển dụng.
Học máy là lĩnh vực thuộc AI, tập trung vào việc nghiên cứu và phát triển các kỹ thuật cho phép hệ thống máy tính "học" tự động từ dữ liệu để giải quyết các vấn đề cụ thể, mà không cần phải được lập trình tường minh cho từng tác vụ.
Hiểu đơn giản về học máy
Thay vì con người phải viết ra từng dòng lệnh chi tiết để máy tính thực hiện một nhiệm vụ, học máy cho phép máy tự mình tìm ra các quy tắc, mẫu hình và mối quan hệ từ lượng lớn dữ liệu. Sau khi "học" xong, máy tính có thể sử dụng những gì đã học để:
Đưa ra dự đoán: Ví dụ, dự đoán giá nhà dựa trên các đặc điểm (diện tích, vị trí), dự đoán xu hướng thị trường chứng khoán, hay dự đoán lượng mưa.
Đưa ra quyết định: Chẳng hạn như phân loại email là thư rác hay không, nhận dạng khuôn mặt, hay quyết định xem một giao dịch tài chính có phải là gian lận hay không.
Tạo ra nội dung mới: Ví dụ như văn bản, hình ảnh, âm thanh hoặc video (đây là một phần của AI tạo sinh).
Cải thiện hiệu suất: Máy tính liên tục học hỏi từ kinh nghiệm và điều chỉnh để thực hiện nhiệm vụ tốt hơn theo thời gian.
Tuy nhiên, Yann LeCun cho rằng các phòng thí nghiệm nghiên cứu đã định hình nên ngành khoa học và công nghệ, hiện nay đều được tách biệt với bộ phận kỹ thuật.
"Những phòng thí nghiệm nghiên cứu trong ngành công nghiệp thời trước, vốn đã để lại dấu ấn không thể xóa nhòa với sự tiến bộ khoa học và công nghệ (như Bell Labs Area 11, IBM Research, Xerox PARC…), đều là bộ phận nghiên cứu được tách biệt rõ ràng với bộ phận kỹ thuật", Yann LeCun nhấn mạnh.
1. Xerox PARC là viện nghiên cứu danh tiếng thuộc công ty Xerox, được thành lập năm 1970 tại thành phố Palo Alto (bang California, Mỹ). Đây là một trong những trung tâm nghiên cứu tư nhân có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong lịch sử ngành công nghệ. Xerox nổi tiếng nhất với việc phát minh và thương mại hóa máy photocopy.
2. Bell Labs Area 11 là đơn vị nổi tiếng thuộc Bell Laboratories, từng được xem là một trong những trung tâm nghiên cứu công nghệ và khoa học tiên phong thế kỷ 20.
Bell Labs, thuộc sở hữu của AT&T (sau này là Lucent, rồi Nokia), là nơi khai sinh nhiều phát minh lớn như transistor (bóng bán dẫn), laser, hệ điều hành Unix, ngôn ngữ lập trình C, lý thuyết thông tin của Claude Shannon,…
Area 11 (Khu vực 11) là tên nội bộ của bộ phận nghiên cứu lý thuyết tại Bell Labs vào những năm 1950 - 1970. Đây là nơi hội tụ nhiều bộ óc xuất chúng như: Claude Shannon (cha đẻ lý thuyết thông tin), Richard Hamming (phát minh mã Hamming), John Tukey (người đặt ra từ "bit", tiên phong trong thống kê hiện đại), James L. Massey (nhà lý thuyết thông tin và mật mã học nổi tiếng người Mỹ), David Slepian (nhà toán học và nhà lý thuyết thông tin người Mỹ)...
Tầm quan trọng của Area 11?
Đây không phải là nơi tạo sản phẩm trực tiếp, mà chuyên nghiên cứu nền tảng, từ toán học, thông tin, thuật toán đến mã hóa, những thứ sau này tạo thành nền móng cho công nghệ viễn thông, máy tính và internet.
Area 11 được vận hành với mô hình gần giống viện nghiên cứu hàn lâm, không bị ràng buộc bởi áp lực thương mại ngắn hạn.
Yann LeCun nhắc Bell Labs Area 11 để nhấn mạnh rằng những đột phá công nghệ lớn thường đến từ các nhóm nghiên cứu được "độc lập về tư duy và thời gian" chứ không phải là từ những kỹ sư chỉ làm theo yêu cầu sản phẩm.
Vai trò của Yann LeCun tại Meta không thay đổi
Yann LeCun được mệnh danh là “cha đẻ của AI” vì những đóng góp mang tính nền tảng trong lĩnh vực học sâu, đặc biệt là trong việc phát triển mạng nơ-ron tích chập. Đây là một trong những công nghệ cốt lõi đứng sau nhiều tiến bộ AI hiện nay, từ nhận diện hình ảnh đến xử lý ngôn ngữ tự nhiên.
Học sâu là một nhánh của học máy, sử dụng mạng nơ-ron nhiều lớp để tự động học từ dữ liệu rất lớn và phức tạp.
Ông trở thành một nhân vật nổi bật trong ngành AI sau khi gia nhập Meta Platforms (lúc còn gọi là Facebook) vào năm 2013.
Yann LeCun hiện là nhà khoa học trưởng về AI tại đơn vị Meta Fundamental AI Research (FAIR), trước đây gọi là Facebook AI Research.
Trên tài khoản LinkedIn, Yann LeCun gần đây đã phản hồi các thắc mắc và làm rõ vai trò của mình tại Meta Platforms sau khi Shengjia Zhao trở thành nhà khoa học trưởng tại bộ phận Superintelligence Labs của Meta Platforms.
“Vai trò của tôi là nhà khoa học trưởng tại FAIR từ trước đến nay, luôn tập trung vào nghiên cứu AI dài hạn và xây dựng các mô hình AI thế hệ tiếp theo. Vai trò của tôi và sứ mệnh FAIR không thay đổi”, Yann LeCun viết.
Theo hãng tin Bloomberg, Shengjia Zhao là thành viên nhóm phát triển phiên bản gốc ChatGPT của OpenAI. Nhà nghiên cứu AI kỳ cựu người Trung Quốc này còn là đồng tác giả một số mô hình AI của OpenAI như GPT-4, GPT 4.1, o1, o3.
Shengjia Zhao đóng góp vai trò quan trọng để tạo nên o1 - mô hình suy luận đầu tiên của OpenAI, vốn đã góp phần phổ biến làn sóng các hệ thống AI tương tự, được gọi là "chuỗi suy nghĩ", tại DeepSeek và Google.
Theo Mark Zuckerberg - Giám đốc điều hành Meta Platforms, Shengjia Zhao sẽ cùng lãnh đạo nhóm AI cấp cao của công ty, với mục tiêu xây dựng những mô hình AI mới có thể thực hiện các nhiệm vụ ngang bằng hoặc vượt trội so với con người. Ông sẽ báo cáo trực tiếp cho Alexandr Wang (đồng sáng lập và cựu giám đốc điều hành công ty gán nhãn dữ liệu nổi tiếng Scale AI), hiện giữ vai trò Giám đốc AI của Meta Platforms.
Hồi tháng 6, Meta Platforms đã chi 14,3 tỉ USD để mua 49% cổ phần Scale AI và mời Alexandr Wang về đồng lãnh đạo Superintelligence Labs cùng Nat Friedman (cựu giám đốc điều hành GitHub). Trong bộ phận siêu trí tuệ này, có hơn 10 nhà nghiên cứu AI kỳ cựu đến từ OpenAI, Google và Apple.
“Trong vai trò này, Shengjia sẽ thiết lập chương trình nghiên cứu và định hướng khoa học cho phòng thí nghiệm mới của chúng tôi, làm việc trực tiếp với tôi và Alexandr Wang. Shengjia là người đồng sáng lập phòng thí nghiệm mới và là nhà khoa học trưởng của chúng tôi ngay từ ngày đầu đến đây”, Mark Zuckerberg viết trên tài khoản Threads cá nhân.
Mark Zuckerberg và Alexandr Wang xác nhận rằng vai trò tại Meta Platforms của Yann LeCun không thay đổi.
Theo các nguồn tin của Bloomberg, Yann LeCun (65 tuổi) sẽ báo cáo trực tiếp cho Alexandr Wang (28 tuổi).