Cây ATM và trạm sạc xe điện

Chiều 24.7, VinFast ký kết thỏa thuận hợp tác với 12 ngân hàng và tổ chức tài chính lớn (gồm Vietcombank, VietinBank, BIDV, MBB, Techcombank, VPBank, HDBank, Sacombank, TPBank, MSB, Lotte Finance, Shinhan Finance) nhằm hỗ trợ người dân thủ đô chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

Đây là một chủ trương lớn cần cả một hệ sinh thái cùng tham gia. Việc các ngân hàng - vốn là đối thủ cạnh tranh với nhau, cùng ngồi lại bắt tay, tạo nên cú hích tài chính để thúc đẩy xe điện, gợi nhớ lại câu chuyện những cây ATM năm nào.

Những ngày đầu có thẻ ATM

Ngày trước, khi ATM mới xuất hiện vào đầu thập niên 2000, cảnh tượng phổ biến là thẻ của ngân hàng nào chỉ rút được tiền tại cây ATM của ngân hàng đó.

Câu chuyện bắt đầu từ ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) trở thành ngân hàng tiên phong phát hành thẻ ATM và lắp đặt máy ATM đầu tiên vào năm 2002. Như thường lệ, chiếc thẻ ghi nợ nội địa của Vietcombank chỉ có thể sử dụng tại các máy ATM của Vietcombank.

Các ngân hàng khác sau đó cũng bắt đầu nhập máy và phát hành thẻ riêng. Do sự "thường lệ" nói trên, mỗi ngân hàng phải tự đầu tư hệ thống ATM và phát triển riêng lẻ. Điều này dẫn đến tình trạng có những nơi tập trung rất nhiều máy ATM của các ngân hàng khác nhau, không thể dùng chung, trong khi nhiều khu vực khác lại hoàn toàn không có máy ATM nào.

Người dùng muốn rút tiền hoặc thực hiện giao dịch phải tìm đúng cây ATM ngân hàng của mình, rất tốn thời gian và công sức. Các ngân hàng cũng phải bỏ chi phí lớn để đầu tư cho hệ thống ATM riêng.

Để khắc phục tình trạng này và thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã thúc đẩy liên thông, liên kết hệ thống ATM giữa các ngân hàng.

Các công ty chuyển mạch như BanknetVN (sau này hợp nhất với Smartlink thành Napas) đã ra đời và đóng vai trò cầu nối, giúp các ngân hàng kết nối hệ thống ATM và POS (máy chấp nhận thẻ).

Cuối năm 2008, thông tin về việc thẻ ATM sẽ được liên thông giữa các ngân hàng đã được công bố. Quá trình này diễn ra dần dần, đến khoảng năm 2013, về cơ bản thẻ của một ngân hàng đã có thể sử dụng tại hầu hết các máy ATM của bất kỳ ngân hàng nào trên phạm vi toàn quốc. Từ đó, khách hàng có thể rút tiền, kiểm tra số dư ở bất kỳ cây ATM nào có biểu tượng liên kết (như Napas).

Kết quả cuối cùng là người dân Việt Nam từ chỗ ngại dùng thẻ ngân hàng đã rất nhanh chuyển sang dùng thẻ ngân hàng, và thẻ cùng các dịch vụ online banking đã phổ biến đến mức nhiều người ngại cầm nhiều tiền mặt.

Bài học từ những cây ATM ấy có thể áp dụng sang việc thúc đẩy phát triển xe điện.

Áp dụng vào bài toán xe điện

Một trong những lo ngại của thị trường xe điện là trạm sạc. Nếu xe điện của hãng A không sạc được ở trạm của hãng B, mà phải chạy đi tìm đúng cây sạc dành riêng cho mình, thì thật bất tiện.

Nếu có thể thành lập một liên minh các hãng xe điện, hay nhà nước có thể đứng ra thúc đẩy “liên thông” giữa trạm sạc các hãng, thì bài toán trạm sạc có thể giải quyết được rất nhanh.

Tất nhiên, các công ty sở hữu nhiều trạm sạc sẽ không phải chịu thiệt thòi: Xe hãng A muốn sạc ở trạm của hãng B thì người dùng phải trả phụ phí, giống như nếu dùng thẻ ngân hàng A rút tiền từ ATM của ngân hàng B sẽ phải trả 3.300 đồng mỗi lần (gấp 3 lần rút đúng ngân hàng).

Người tiêu dùng cũng sẽ tự biết cân đối nhu cầu để chọn xe đúng hãng có nhiều trạm sạc nhất để tiết kiệm chi phí sạc. Điều quan trọng nhất là giải quyết mọi âu lo của người dân để họ yên tâm chuyển từ xe xăng sang xe điện.

Bởi cuối cùng, người dân chỉ cần sự thuận tiện và yên tâm, chứ ít ai muốn bị bó buộc bởi rào cản hạ tầng. Cây ATM đã từng mở đầu một cuộc cách mạng thanh toán không tiền mặt thì xe điện cũng có thể như vậy - nếu chúng ta cùng nhau tháo gỡ những nút thắt.

Anh Tú