Tuy nhiên hành vi như vậy cũng có thể là dấu hiệu của mối quan hệ không lành mạnh với thực phẩm. Không loại trừ khả năng ta đang có thói quen ăn uống có vấn đề mà chưa được xác định là tình trạng rối loạn.

Ăn uống rối loạn

Ăn uống rối loạn được mô tả là thái độ và hành vi tiêu cực đối với thực phẩm hay việc tiêu thụ thực phẩm, dẫn đến thói quen ăn uống không lành mạnh như ăn kiêng, bỏ bữa, tránh vài nhóm thực phẩm nhất định, sử dụng thuốc nhuận tràng hay thuốc giảm cân sai mục đích, tự nôn mửa, tự ép buộc tập thể dục. Thói quen như vậy chưa thường xuyên hay chưa đủ nghiêm trọng để bị chẩn đoán rối loạn ăn uống.

Không phải ai có thói quen nêu trên đều sẽ mắc chứng rối loạn, nhưng ăn uống rối loạn thường xảy ra trước khi mắc.

Rối loạn ăn uống

Rối loạn ăn uống là các bệnh tâm thần phức tạp ảnh hưởng tiêu cực đến cơ thể, tâm trí hay cuộc sống xã hội của bệnh nhân. Chúng được thể hiện qua rối loạn dai dẳng trong cách suy nghĩ, cảm nhận và hành xử xung quanh việc ăn uống và cơ thể của mình.

Để đưa ra chuẩn đoán, chuyên gia y tế sử dụng kết hợp bảng câu hỏi chuẩn hóa cùng một số câu hỏi thông thường hơn. Tất cả giúp xác định mức độ thường xuyên lẫn tính nghiêm trọng của các hành vi cũng như cách chúng ảnh hưởng hoạt động thường nhật. Triệu chứng lâm sàng tiêu biểu thường gồm chán ăn tâm thần, ăn vô độ, rối loạn ăn uống vô độ (kèm hành vi đào thải như tự nôn mửa, dùng thuốc nhuận tràng), rối loạn hạn chế ăn uống (không hứng thú với một số loại thực phẩm hoặc cách chế biến).

Mức độ phổ biến

Câu trả lời tùy thuộc từng nghiên cứu và cách nghiên cứu đó định nghĩa ăn uống rối loạn/rối loạn ăn uống.

Một nghiên cứu do Bệnh viện Đại học Rouen thực hiện ước tính 8,4% phụ nữ cùng 2,2% nam giới sẽ mắc rối loạn ăn uống tại một thời điểm nào đó trong cuộc đời. Tình trạng này phổ biến nhất ở tuổi vị thành niên. Ăn uống rối loạn cũng đặc biệt phổ biến ở người trẻ tuổi: 30% trẻ em gái cùng 17% trẻ em trai 6 - 18 tuổi.

Có thể phòng ngừa không?

Vài bằng chứng cho thấy các chương trình phòng ngừa nhắm vào yếu tố rủi ro như chế độ ăn, lo ngại về hình thể và cân nặng đạt hiệu quả ở mức độ nhất định trong ngắn hạn.

Tuy nhiên tất cả chỉ kéo dài vài tháng, do đó chưa thể xác định liệu người từng tiếp nhận chương trình phòng ngừa có phát triển chứng rối loạn ăn uống về lâu dài hay không. Ngoài ra tình nguyện viên của hầu hết nghiên cứu đều là nữ giới độ tuổi học trung học hoặc đại học. Ở độ tuổi này thường mắc rối loạn, do đó nghiên cứu chẳng đem lại nhiều hiểu biết về cách thức phòng ngừa và cũng bỏ qua nhiều đối tượng dễ mắc.

Chán ăn tâm thần

Rất khó xác định chán ăn tâm thần là ăn uống rối loạn hay rối loạn ăn uống. Thói quen này liên quan đến nỗi ám ảnh bệnh lý về dinh dưỡng hợp lý, đặc trưng bởi chế độ ăn hạn chế và tránh xa thực phẩm bị cho không lành mạnh, dẫn đến suy dinh dưỡng, ảnh hưởng các mối quan hệ xã hội và làm suy giảm chất lượng sống.

Với sự phổ biến của chế độ ăn kiêng đặc biệt, chế độ ăn hạn chế theo thời gian cùng nhiều yêu cầu khắt khe khác hiện nay, đôi lúc khó giải mã được liệu nỗi ám ảnh nào đó trở thành vấn đề nghiêm trọng hay chưa.

Cẩm Bình