Không phải chỉ ở Việt Nam mà trên thế giới, các nhà chính trị nhiều người xuất thân từ nghề báo, và nếu không vậy thì khi làm lãnh đạo họ cũng rất quan tâm đến báo chí. Không phải ngẫu nhiên mà ở nhiều nước, báo chí thường được gọi là “cơ quan quyền lực thứ 4”, tức quyền lực sau lập pháp, hành pháp và tư pháp. Ở Việt Nam, hầu như các nhà lãnh đạo lớp buổi đầu thời dựng đảng, dựng nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đều sử dụng báo chí làm phương tiện trong hoạt động cách mạng của mình mà lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh chính là người tiêu biểu.

Những ngày gần đây, một trong những cụm từ được nhắc tới nhiều trong dịp kỷ niệm này là đạo đức báo chí trong kỷ nguyên số. Thực ra làm bất cứ nghề gì cũng cần có đạo đức chứ không phải chỉ có nghề báo mới cần đề cao đạo đức, chỉ có điều đặc thù nghề nghiệp đòi hỏi mỗi nhà báo phải giữ lòng son, bút sắc để giữ được chuẩn mực đạo đức. Những ai đã đọc Bút máu của nhà văn Vũ Hạnh chắc không lạ gì tình tiết ngòi bút tưởng mềm mại, uyển chuyển, nhỏ bé vậy mà nếu người cầm bút vô đạo nó sẽ biến trở thành “bút máu”. Trong thực tế, đã từng có những thông tin chưa đúng, thậm chí sai đã làm sụp đổ cả một nhà hàng, một cơ sở sản xuất, thậm chí một ngành nghề…. Xem thế đủ thấy đạo đức của báo chí quan trọng đến nhường nào.

Trong kỷ nguyên số hiện nay, khi mà AI thống trị thì thực sự nghề báo đang đứng trước thử thách vô cùng lớn nếu nhà báo phai nhạt đạo đức, trí tuệ, cảm xúc. Bây giờ ai đó muốn sử dụng AI viết cho mình một bài báo không khó, song nếu người đọc tinh ý một chút sẽ thấy những bài viết do AI thực hiện thực sự không có “hồn”, không mang cảm xúc từ trái tim.

Phàm ở đời, cái gì từ trái tim sẽ dễ dẫn tới trái tim. Một bài báo mang hơi thở của cuộc sống, cất lên tiếng nói trung thực bảo vệ công lý, bảo vệ lẽ phải, bênh vực những người yếu thế, đồng cảm, sẻ chia với những bất hạnh, khổ đau của đồng loại, đồng bào chắc chắn sẽ vẫn là những bài báo có sức thu hút, lay động tâm can người đọc.

Vậy nên, mỗi nhà báo đâu phải chỉ là một chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng văn hóa mà còn là những người có thiên chức dùng ngòi bút của mình để sẻ chia, đồng cảm, phản biện, đấu tranh bênh vực công lý, lẽ phải. Chúng ta vẫn thường nghe, thường đọc rằng báo chí là diễn đàn, tiếng nói của Đảng, nhà nước và nhân dân, nhưng chưa đủ. Báo chí có chức năng rất quan trọng là giám sát, phản biện xã hội. Thực ra báo chí (nhất là mạng xã hội hiện nay) giống như “hàn thử biểu” đo lòng dân đối với các quyết sách, thậm chí đối với sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của nhà nước. Báo chí, như chức năng vốn có của nó không phải sinh ra để tụng ca, để tuyên truyền một chiều mà cần cất lên tiếng nói phản biện những sai trái, bất công của xã hội.

Có lẽ, cùng với điều tra dư luận xã hội vẫn làm lâu nay, các cơ quan có trách nhiệm của Đảng và nhà nước nên có một bộ phận theo dõi dư luận trên mạng xã hội để nắm bắt tâm tư, tình cảm, mong muốn của người dân. Đành rằng không phải mạng xã hội viết gì đều đúng, nhưng theo dõi, tổng hợp để nắm bắt, kịp thời cung cấp, định hướng thông tin đúng.

Mong lắm thay!

Vũ Trung Kiên