Theo Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) ngày, chia sẻ về định hướng phát triển ngành giống cây trồng Việt Nam giai đoạn 2025-2030 tại hội thảo "Phát triển công nghệ sản xuất giống lúa chất lượng cao" ngày 18.6, GS-VS Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam cho biết: Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản của nước ta đạt mức cao kỷ lục 62,5 tỉ USD, tăng 18,7% so với năm 2023; số giống cây trồng được công nhận là giống mới là 1.008 giống. Điều này mở ra những triển vọng lớn cho ngành nông nghiệp nước nhà.

Tuy nhiên, ngành công nghiệp hạt giống hiện nay vẫn tồn tại nhiều hạn chế như: chỉ tập trung chọn tạo giống cây lương thực, các loại rau, hoa, cây cảnh, một số loại cây ăn quả... ít được lựa chọn; hệ thống sản xuất hạt giống và cây giống ở mức quy mô công nghiệp còn hạn chế; kỹ thuật hạt giống và công nghiệp hạt giống chưa đủ mạnh.

Định hướng đến năm 2035, ngành giống cây trồng Việt Nam sẽ phát triển theo hướng công nghiệp hiện đại nhằm cung cấp cho sản xuất đủ cây giống, hạt gống có năng suất, chất lượng, thích ứng với biến đổi khí hậu; góp phần thực hiện thành công định hướng cơ cấu lại ngành trồng trọt theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững.

Mục tiêu trọng tâm là chọn tạo các giống cây trồng mới có năng suất, chất lượng cao, chống chịu sâu bệnh tốt, thân thiện môi trường và đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước/quốc tế, tiêu biểu như: Đài Thơm 8, OM5451, ST25...

GS-VS Trần Đình Long cũng nhấn mạnh: "Cần nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ hiện đại như chỉ thị phân tử, chỉnh sửa gen, công nghệ tế bào, vi nhân giống và ứng dụng AI trong chọn tạo giống. Bên cạnh đó, việc phát triển các vùng sản xuất giống trọng điểm và đẩy mạnh mô hình hợp tác công - tư (PPP) là yếu tố then chốt tạo sức bật cho toàn ngành".

Đặc biệt, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã tạo nền tảng pháp lý quan trọng, cho phép viện nghiên cứu, trường đại học tự chủ tài chính, liên kết doanh nghiệp và thương mại hóa giống cây trồng mới. Đây là cơ hội tăng cường, thúc đẩy sự hợp tác, liên kết giữa doanh nghiệp và các viện nghiên cứu, trường đại học góp phần tạo đột phá cho ngành công nghiệp giống cây trồng trong tương lai.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu, công nghệ hạt giống trở thành yếu tố then chốt quyết định năng suất, chất lượng và an ninh lương thực. Cùng với đó, nhiều quốc gia đầu tư mạnh vào công nghệ sinh học, di truyền phân tử và biến đổi gen (GMO), chi phí cho nghiên cứu phát triển (R&D).

Hàn Quốc đầu tư hơn 700 triệu USD vào "Dự án Hạt giống vàng", đưa hạt giống thành ngành xuất khẩu chủ lực. Úc, Mỹ, Nhật, Thái Lan cũng đẩy mạnh hiện đại hóa toàn bộ chuỗi giá trị hạt giống.

Tại Việt Nam, dù thị trường hạt giống tăng trưởng gần 5%/năm, nhưng vẫn phụ thuộc 70-80% giống lai nhập khẩu. Để bứt phá, vị chuyên gia này cho rằng cần học hỏi mô hình PPP, đầu tư cho R&D, bảo tồn đa dạng sinh học và chuẩn hóa kiểm nghiệm.

Tỉnh Thái Bình có hệ sinh thái giống cây trồng phát triển, sản xuất 5.000ha lúa giống mỗi năm, đạt 32.500 tấn. Địa phương này đã đạt được những thành tựu đáng kể trong công tác chọn tạo nhiều giống lúa chất lượng cao đã được công nhận và đưa vào sản xuất như TBR39, Đông A1, N97, Đài thơm 8… Tuy nhiên, tỉnh vẫn gặp khó khăn về đầu tư R&D, chính sách hỗ trợ và chuỗi liên kết chưa chặt chẽ.

Để phát triển công nghệ sản xuất giống lúa chất lượng cao tại Thái Bình trong thời gian tới, GS-VS Trần Đình Long cho biết giải pháp hàng đầu là ưu tiên tập trung nguồn lực cho ứng dụng, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, đây được coi là yếu tố then chốt để phát triển công nghệ sản xuất giống lúa chất lượng cao.

Bên cạnh đó, ông Long cũng cho rằng cần hoàn thiện hệ thống hạ tầng sản xuất và cung ứng giống; xây dựng các cơ chế chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ chọn tạo giống. Cùng với đó là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tuyết Nhung