Nghỉ phép cũng 'không yên' trước áp lực từ AI

Một cuộc khảo sát gần đây của Indeed đã tiết lộ một sự thật đáng báo động: Hơn 57% người lao động Đức vẫn tiếp tục làm việc ngay cả khi đang trong kỳ nghỉ phép. Con số này không chỉ là một thống kê đơn thuần, mà còn phản ánh một "căn bệnh xã hội" đang lan rộng trong thời đại số hóa và bất ổn kinh tế.

Thực tế khác xa quy định

Theo Luật Nghỉ phép Liên bang Đức, vấn đề này thực ra đã được quy định rất rõ ràng: nhân viên "không được thực hiện bất kỳ hoạt động tạo thu nhập nào trong kỳ nghỉ phép mà xung đột với mục đích của kỳ nghỉ". Mục đích chính của kỳ nghỉ phép là thư giãn và nghỉ ngơi.

Luật pháp cũng quy định rằng nhà tuyển dụng chỉ được phép liên lạc với nhân viên trong các trường hợp khẩn cấp. Nhân viên không thể bị buộc phải làm việc trong kỳ nghỉ - mặc dù những công việc nhỏ như kiểm tra email không bị cấm hoàn toàn.

Tuy nhiên, khoảng cách giữa lý thuyết và thực tế lại quá xa vời. Gần 1/5 số người được khảo sát làm việc trong kỳ nghỉ một cách thường xuyên. Đặc biệt đáng lo ngại hơn, 71% người tham gia khảo sát cảm thấy có nghĩa vụ phải sẵn sàng làm việc trong suốt kỳ nghỉ phép của mình.

Nỗi lo sợ bị AI thay thế

Điều gì đã biến kỳ nghỉ phép - vốn là quyền thiêng liêng của người lao động - thành một gánh nặng tâm lý? Câu trả lời nằm ở những lo lắng sâu sắc của thời đại chúng ta đang sống.

Nỗi sợ bị trí tuệ nhân tạo (AI) thay thế, tình trạng tăng trưởng kinh tế trì trệ và thị trường việc làm căng thẳng đang gây áp lực lên một nửa số người được khảo sát, buộc họ phải tập trung vào công việc ngay cả trong kỳ nghỉ. Một phần ba khác ít nhất cũng theo dõi những gì đang diễn ra tại nơi làm việc chặt chẽ hơn trước - dù không hành động cụ thể.

Thực tế này phản ánh một tâm lý xã hội đáng lo ngại: trong bối cảnh công nghệ phát triển vũ bão và kinh tế bất ổn, nhiều người lao động cảm thấy mình phải liên tục chứng minh giá trị để không bị bỏ lại phía sau.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng này chính là sự thiếu hụt trong hệ thống hỗ trợ công việc. Kết quả khảo sát cho thấy 29,1% người lao động Đức không có người thay thế hiệu quả trong kỳ nghỉ phép, buộc họ phải sẵn sàng làm việc ngay cả trong thời gian nghỉ ngơi.

Tệ hại hơn, 17,3% quản lý thậm chí còn công khai mong đợi nhân viên của mình có thể làm việc trong kỳ nghỉ phép. Điều này không chỉ vi phạm tinh thần của luật pháp mà còn tạo ra một văn hóa làm việc độc hại, nơi ranh giới giữa công việc và cuộc sống cá nhân bị xóa nhòa hoàn toàn.

Gần một nửa số nhân viên đã bị liên lạc về các vấn đề liên quan đến công việc trong kỳ nghỉ phép của họ. Con số này cho thấy việc vi phạm quyền nghỉ ngơi của người lao động đã trở thành một thói quen đáng báo động trong nhiều tổ chức.

Làm thêm trước giờ nghỉ cũng không giúp được gì

Tình trạng căng thẳng không chỉ diễn ra trong suốt kỳ nghỉ phép mà còn bắt đầu từ trước khi kỳ nghỉ chính thức khởi đầu. 73,1% người được khảo sát cho biết họ phải làm thêm giờ trước kỳ nghỉ phép. Đối với 22,9%, thời gian làm thêm này lên tới hơn 5 giờ.

Việc phải hoàn thành khối lượng công việc tích lũy trước khi nghỉ không chỉ làm giảm chất lượng nghỉ ngơi mà còn tạo ra một vòng luẩn quẩn: người lao động càng căng thẳng trước kỳ nghỉ, họ càng cần thời gian dài hơn để phục hồi, nhưng áp lực công việc lại không cho phép họ nghỉ ngơi thực sự.

Một khía cạnh đáng chú ý khác từ cuộc khảo sát là sự khác biệt rõ rệt giữa nam và nữ trong cách đối phó với áp lực công việc. Phụ nữ cảm thấy có nghĩa vụ sẵn sàng làm việc nhiều hơn và cũng cảm nhận tuần trước kỳ nghỉ phép căng thẳng hơn.

Đặc biệt đáng lo ngại, số lượng phụ nữ phải làm thêm hơn 10 giờ trước kỳ nghỉ phép gần như gấp đôi so với nam giới. Điều này có thể phản ánh những áp lực xã hội và kỳ vọng nghề nghiệp khác nhau đối với hai giới.

Điều đọng lại sau cuộc khảo sát

Cuộc khảo sát này không chỉ phơi bày những vấn đề đang tồn tại mà còn đặt ra những câu hỏi quan trọng về tương lai của thế giới lao động. Làm thế nào để duy trì năng suất và tính cạnh tranh trong khi vẫn đảm bảo quyền nghỉ ngơi thiêng liêng của người lao động?

Câu trả lời có thể nằm ở việc xây dựng một văn hóa doanh nghiệp tôn trọng ranh giới giữa công việc và cuộc sống cá nhân, đầu tư vào hệ thống hỗ trợ công việc hiệu quả và quan trọng nhất là thay đổi cách nhìn nhận về năng suất lao động.

Thay vì đo lường hiệu quả qua số giờ làm việc hay mức độ sẵn sàng, các tổ chức cần chuyển sang đánh giá chất lượng công việc và sự sáng tạo - những yếu tố chỉ có thể đạt được khi con người được nghỉ ngơi và phục hồi đầy đủ.

Trong thời đại mà AI đang thay đổi bộ mặt của thị trường lao động, điều quan trọng nhất có lẽ không phải là cạnh tranh với máy móc bằng cách làm việc nhiều hơn, mà là phát huy những giá trị độc đáo mà chỉ con người mới có được – sự sáng tạo, sự đồng cảm và khả năng đổi mới. Và để làm được điều đó, chúng ta cần những kỳ nghỉ thực sự.