Nếu không có sự đột phá về chính sách, khoa học-công nghệ rất khó thành động lực chính cho tăng trưởng

Ngày 3.6, Trường đại học Kinh tế quốc dân phối hợp với Ban Chính sách, chiến lược trung ương đã tổ chức tọa đàm “Định hướng và giải pháp cho tăng trưởng kinh tế cao và bền vững đến năm 2045”.

Cần chính sách đột phá để chuyển đổi mô hình tăng trưởng

GS-TS Phạm Hồng Chương, Giám đốc Trường đại học Kinh tế quốc dân nhấn mạnh Đảng và Nhà nước đã đặt mục tiêu tăng trưởng 8% trở lên vào năm 2025 và mức tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045.

“Việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số không chỉ là khát vọng chiến lược, mà còn là thước đo phản ánh tầm nhìn, quyết tâm và năng lực điều hành kinh tế vĩ mô của đất nước”, ông Chương nói.

Tuy nhiên, theo ông Chương, con đường hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số đặt ra nhiều thách thức về thể chế, nguồn lực, chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, KH-CN và năng lực nội tại của doanh nghiệp (DN).

Thêm nữa, bối cảnh toàn cầu đang có nhiều biến động với các yếu tố như căng thẳng địa chính trị, chính sách các nước lớn thay đổi, vấn đề chuyển đổi số, chuyển dịch chuỗi cung ứng và yêu cầu phát triển xanh - bền vững… cũng đòi hỏi Việt Nam phải có các chiến lược phát triển linh hoạt, hiệu quả và đột phá.

PGS-TS Phạm Thế Anh cho rằng mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu cũng bộc lộ nhiều rủi ro khi phụ thuộc vào các thị trường lớn như Mỹ, EU hay Nhật. Khi tăng trưởng kinh tế ở các nước này chậm lại, xuất khẩu, tăng trưởng và việc làm của Việt Nam chịu ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã nỗ lực chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa vào KH-CN-ĐMST. Tuy nhiên, là một nước đi sau, chất lượng nguồn nhân lực thấp, nguồn lực đầu tư cho nghiên cứu và phát triển hạn chế, cộng với môi trường kinh tế vĩ mô không thuận lợi, nên rất khó cho Việt Nam có thể bứt phá về KH-CN-ĐMST để đưa nó trở thành động lực chính cho tăng trưởng kinh tế trong tương lai gần.

“Nếu không có sự đột phá về chính sách, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục phụ thuộc chính vào xuất khẩu và đầu tư nước ngoài. KH-CN-ĐMST có thể sẽ dần có vai trò quan trọng hơn, tuy nhiên rất khó trở thành động lực chính cho tăng trưởng kinh tế”, ông Thế Anh nêu.

Kinh tế vĩ mô tốt sẽ nuôi dưỡng tăng trưởng

Theo ông Phạm Thế Anh, trong bất kể mô hình tăng trưởng nào, các chính sách điều tiết kinh tế vĩ mô (tiền tệ và tài khóa) luôn có vai trò quan trọng. Các chính sách kinh tế vĩ mô tốt sẽ nuôi dưỡng tăng trưởng, tăng trưởng cao lại tạo nền tảng cho sự ổn định kinh tế vĩ mô.

Với chính sách tài khóa, mục tiêu cao nhất phải là phải thúc đẩy được tăng trưởng trong dài hạn và đảm bảo tính bền vững của nợ công, thể hiện qua sự ổn định của quy mô nợ công trong mối tương quan với GDP và khả năng thu thuế của chính phủ.

Chính sách tài khóa nên được thực hiện theo hướng nghịch chu kỳ kinh tế, tức là thắt chặt/thận trọng trong thời kỳ tăng trưởng cao và mở rộng/hào phóng trong thời kỳ nền kinh tế gặp phải các cú sốc tiêu cực. Một chính sách luôn mở rộng trong mọi thời kỳ sẽ không tạo được dư địa (đệm) tài khóa hỗ trợ cho nền kinh tế khi gặp khó khăn.

Trong khi đó, với chính sách tiền tệ, mục tiêu kiểm soát lạm phát phải được ưu tiên và tốc độ tăng trưởng cung tiền phải được kiểm soát một cách phù hợp với mục tiêu tăng trưởng và kiểm soát lạm phát. Sự gia tăng cung tiền quá cao trong thời gian dài có thể khiến nền kinh tế luôn tiềm ẩn sức ép lạm phát, bong bóng giá tài sản và rủi ro nợ xấu.

“Việc mở rộng chính sách tiền tệ một cách thái quá sẽ khiến nguồn lực của xã hội đổ vào việc tìm kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá trên các thị trường tài sản thay vì đầu tư sản xuất”, ông Thế Anh nói.

TS Đặng Thị Thu Hoài (Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược) cho rằng bên cạnh năng suất lao động, tốc độ tăng lao động cũng đóng góp đáng kể vào tốc độ tăng trưởng. Tuy nhiên mức độ đóng góp này giảm dần thời gian gần đây trong bối cảnh dân số đang có xu hướng già đi.

Theo bà Hoài, việc thực hiện "bộ tứ chiến lược" cùng với công cuộc cải cách bộ máy, sắp xếp lại các tỉnh, chính quyền trung ương, địa phương theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả tạo điều kiện thuận lợi thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng tăng trưởng, tạo đột phá về tăng năng suất

“Bộ máy tinh gọn cùng với tư duy mới về xây dựng hệ thống luật pháp, về đột phá phát triển KH-CN-ĐMST, chuyển đổi số và phát triển kinh tế tư nhân góp phần hình thành khung khổ thể chế khuyến khích ĐMST, tập trung vào mục tiêu, kết quả thúc đẩy ĐMST”, bà Hoài nói.

Bà Hoài cũng nhìn nhận rằng việc sát nhập tỉnh sẽ tháo bỏ rào cản về chia cắt nguồn lực, vướng mắc trong thúc đẩy liên kết vùng, giúp phân bổ và sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn, tạo điều kiện để nâng cao năng suất, năng lực cạnh tranh. Đặc biệt, tư duy mới trong phát triển kinh tế tư nhân sẽ khơi dậy và phát huy được tinh thần kinh doanh năng động, sáng tạo của khu vực này, thúc đẩy ĐMST, nâng cao năng suất.

Theo đó, cần tập trung nâng cao năng suất của khu vực tư nhân, bởi đây là khu vực chiếm tỷ trọng lớn về lao động và đóng vai trò trung tâm trong tăng trưởng kinh tế. Cần có các biện pháp hỗ trợ khu vực tư nhân tiếp cận công nghệ mới, nâng cao kỹ năng quản trị và tăng cường khả năng ĐMST.

Ngoài ra, cần tăng cường kết nối vùng, thúc đẩy liên kết giữa khu vực đô thị và nông thôn, việc thúc đẩy đầu tư phát triển hạ tầng kết nối cùng chủ trương sát nhập các tỉnh sẽ tạo điều kiện thực hiện những định hướng này…