Hoàng Nam Tiến - ‘Ông giáo’ được nhiều người yêu mếnKỳ 1: AI sẽ 'nhấn chìm' tất cả, chỉ phục tùng giới tinh hoa
Không phải công nghệ, không phải những bài giảng đầy ắp kiến thức vĩ mô về doanh nghiệp, ông Hoàng Nam Tiến - nguyên Chủ tịch FPT Software, FPT Telecom và hiện là Phó chủ tịch Hội đồng trường - Trường đại học FPT đã mở đầu cuộc gặp gỡ Cà phê Một Thế Giới với câu chuyện nhỏ về hai chú mèo giống Anh mà ông rất cưng: “Hai bạn này “lạ” lắm! Cứ khi tôi làm việc, livestream hay trò chuyện với ai đó là lại leo lên bàn làm việc, gối đầu lên những cuốn sách rất an yên"…
Trong suốt cuộc trò chuyện gần một giờ đồng hồ với Cà phê Một Thế Giới, chú mèo vàng lông dài được “Giáo Tiến” giới thiệu đã nuôi được 11 năm cứ nằm im ngoan ngoãn như đang dõi theo từng câu đối thoại. Còn chú mèo xám lông ngắn mới được nuôi khoảng 3 năm thi thoảng đi qua đi lại, nhưng tuyệt đối không hề va chạm vào những chén nước trà chúng tôi đặt trên bàn. Chắc chắn, “Giáo Tiến” đã dành nhiều thời gian huấn luyện cho thú cưng. Ông Tiến bảo, AI cũng vậy, nếu muốn nó trở thành trợ lý đắc lực của mình, mình phải huấn luyện, làm chủ nó. Một người đã có năng lực tốt, chăm chỉ, lại có sự hỗ trợ tuyệt vời từ AI thì sẽ có những bước tiến vượt bậc trong tương lai.
- Từ câu chuyện nuôi mèo đến cách sử dụng AI, có vẻ ông đều nhấn mạnh yếu tố “huấn luyện” và “chủ động”. Nhưng với một công cụ như ChatGPT, làm sao để sử dụng nó một cách có hiệu quả, thưa ông?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Với những người thiếu background (tạm dịch là kiến thức nền) về công nghệ, ChatGPT sẽ viết rất kém. Muốn ChatGPT làm việc tốt, mình phải huấn luyện, đổ thêm dữ liệu, dạy nó cách lấy nguồn dữ liệu từ đâu… sau đó mới đặt câu hỏi. Khi ấy, bài viết của bạn sẽ rất chất lượng. Tôi có 3 năm làm việc tại (truyền hình) FPT Play, có thể lấy một ví dụ về CLB nổi tiếng của Hà Lan là Ajax Amsterdam.
Nếu muốn ChatGPT viết giúp bạn một bài báo về Ajax, bạn nên ra câu lệnh đầu tiên là: “Cho tôi truy cập vào website chính thức của Ajax và các fan club của Ajax”. Câu tiếp theo: “Cho tôi những bài báo hay nhất gắn với từng thời điểm trong lịch sử Ajax”. Ông khẳng định: “Đây là dữ liệu đầu vào của bạn. Với những dữ liệu này, bạn hãy viết cho tôi một bài nhấn mạnh đến vấn đề chiến thuật tổng lực của Ajax, ảnh hưởng tới “cơn lốc màu da cam” như thế nào, thay đổi quan điểm về bóng đá của thế giới ra sao? Nhắc tới các cầu thủ Ajax ghi dấu ấn với Ajax như Johan Cruyff, Marco van Basten, Dennis Bergkamp, Kluivert, Van der Vaart, Frenkie De Jong, Gravenberch, Timber …”.
Tiếp đó, thêm câu lệnh: “Ngoài bóng đá, bạn hãy nói tới tinh thần của Ajax, tác động tới thanh niên, xã hội Hà Lan”. Sau cùng, “dựa trên tất cả những gì chúng ta đang trao đổi, với tư cách là chuyên gia bình luận thể thao, bạn hãy viết lại cho tôi một bài 500 chữ dùng để đăng báo chính trị xã hội, nhấn mạnh tinh thần bóng đá, tinh thần đổi mới của một thế hệ”.
Biết huấn luyện, sử dụng ChatGPT hiệu quả, bạn sẽ có một bài báo chất lượng trong khoảng… 3 phút.
- Ông đã đề cập tới “tầng lớp vô dụng” trong cuốn sách Ứng dụng AI vào doanh nghiệp. Xin ông đưa ra lời khuyên cho thế hệ trẻ hiện nay nếu không muốn bị những người biết sử dụng AI thay thế?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Trong bài nói chuyện quan trọng “Học tập suốt đời” của Tổng Bí thư Tô Lâm, có một câu mà tôi thường xuyên trích dẫn: “65% những công việc hiện tại sẽ bị công nghệ thay thế trong những năm tới”. Công nghệ ở đây chính là AI và Robot.
Các công việc sẽ dần bị thay thế trong khoảng 1 năm, 3 năm và xa hơn là 10 năm tới có thể kể đến như: Giao dịch viên ngân hàng, kế toán, luật sư nếu chỉ biết chuẩn bị tài liệu, và rất nhiều công việc khác, đặc biệt là những công nhân lao động giản đơn. Nói chung, những gì lặp đi lặp lại trên 10 lần, AI và Robot chắc chắn làm tốt hơn con người.
Chúng ta sẽ phải cố gắng làm những gì đòi hỏi tính sáng tạo, trực giác, cảm xúc – những điều AI không thể thay thế được. Trong những công việc như vậy, con người phải làm chủ được tất cả các ứng dụng AI. Khi đó, AI sẽ phục vụ mình. Những ai đã giỏi, đã chăm chỉ mà lại làm chủ được AI thì đương nhiên sẽ có bước tiến vượt trội so với những người khác.
Ai cũng biết điều đó, nhưng sự lười biếng, không muốn thay đổi khiến chúng ta khó thích nghi. Nhà sử học người Israel Yuval Noah Harari - người viết cuốn Lược sử loài người đã nhấn mạnh quan điểm: Trong lịch sử, con người sợ nhất là sự thay đổi. Nhưng chỉ có một sự thật duy nhất tồn tại trong lịch sử là mọi điều rồi sẽ đổi thay.
- Theo ông, AI có thể thay thế các nghệ sĩ - những người hoạt động sáng tạo dựa vào tố chất bẩm sinh, sự thăng hoa của cảm xúc hay không?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Chúng tôi luôn chia sẻ với nhau quan điểm: AI không phải cây đũa thần, nhưng có những việc nó làm rất xuất sắc. Nếu như trước đây đã có rất nhiều người cố gắng chứng minh mình khỏe hơn máy hơi nước, chạy nhanh hơn ô tô, thì bây giờ chẳng có ai có ý định đó nữa. Hiện tại, tôi cũng gặp vô số người đang cố gắng chứng minh mình thông minh, nhớ lâu, tính toán rất nhanh, có thể phân tích, tổng hợp rất giỏi. Và tôi đã nói thẳng, về tốc độ tính toán, về khả năng lưu trữ, tìm kiếm, phân tích, tổng hợp dữ liệu, khả năng làm báo cáo… chắc chắn AI vượt xa con người.
Ví dụ đơn giản nhất về trí thông minh: Mẫu ChatGPT o3 của OpenAI vừa ghi được điểm IQ 136 trong bài kiểm tra Mensa Na Uy - cao hơn 98% dân số thế giới. Thiên tài như nhà khoa học Albert Einstein, chỉ số IQ dao động là 160 - 190. Chỉ số IQ của người Việt Nam là 100 - 105.
AI giải được phần lớn các bài toán trong kỳ thi Olympic toán học thế giới, nó có thể đọc hàng mét tài liệu trong vòng 10 phút. Tổng hợp, phân tích chính xác từng số liệu - những việc chúng ta mất khoảng vài tuần mà chưa chắc đã chính xác.
Theo dự báo, cuối năm nay, phần lớn các ứng dụng AI sẽ có IQ từ 180 - 200, nghĩa là vượt xa chỉ số thông minh của con người. Dữ liệu mà nó có được lên tới vài nghìn tỷ parameter (đơn vị đo thông tin, giống km đo chiều dài, kg đo sức nặng). Nếu quy ra cùng đơn vị, con người chỉ có vài chục triệu parameter.
Vậy AI có thể thay thế các nghệ sĩ hay không? Tôi cho rằng AI còn rất, rất lâu mới có thể vượt được những người nghệ sĩ xuất sắc. Nhưng lúc này, các bản vẽ của AI, video do AI dựng, những bài thơ AI viết, những bản nhạc AI làm… đã vượt khoảng 50% những người đang làm công việc này. AI sẽ vượt 80% trong thời gian sớm thôi, nhưng nó không thể vượt 20% nghệ sĩ thực sự xuất sắc.
- Tốc độ học của AI quá cao và việc Việt Nam phải đưa AI vào trường học từ cấp tiểu học là rất cần thiết. Nhưng giảng dạy AI như thế nào cho hợp lý, kích thích sự sáng tạo, khơi dậy đam mê đối với trẻ em?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Tại một cuộc họp của Chính phủ có Thủ tướng Phạm Minh Chính tham dự, anh Trương Gia Bình - Chủ tịch Tập đoàn FPT - đã phát biểu: Phải “xóa mù AI” cho cả nước. Ngay sau đó, lãnh đạo Đảng, Chính phủ đã lắng nghe, đưa ra phong trào “Bình dân học vụ số”, xóa mù AI.
FPT có hàng vạn học sinh, sinh viên và chúng tôi sẽ tiên phong xoá mù AI, đưa AI vào ngay từ lớp 1. Để yên tâm về chất lượng, FPT đang sử dụng chương trình AI của Học viện về công nghệ lớn nhất thế giới MIT (Massachusetts Institute of Technology). Học sinh lớp 1, mỗi tháng các em sẽ có một buổi học về nhận thức AI. Trong quá trình học hàng ngày trên lớp, các em học STEM (Science - Khoa học, Technology - Công nghệ, Engineering - Kỹ thuật và Mathematics - Toán học), lịch sử, địa lý… đều có AI hỗ trợ.
Các bài học lịch sử có AI hỗ trợ sẽ khác hẳn. Ví dụ, nó sẽ nhanh chóng cùng các em tạo ra các video về lịch sử một cách vui vẻ, hài hước. Khi nói về thời Trần với ba lần đánh thắng quân Nguyên Mông, AI sẽ dựng ra phim hoạt hình về lịch sử, rất gần gũi với các em. Tới các lớp lên trên, từ lớp 1 tới lớp 12, các em sẽ được học nhiều hơn về các ứng dụng AI trong mọi lĩnh vực của đời sống.
- Ông từng là cựu học sinh chuyên toán Amsterdam. Tư duy logic của toán học tất nhiên giúp con người thành công, nhưng đồng thời, có khi nào nó làm cuộc sống của chúng ta buồn tẻ hơn?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Từ nhỏ, Nhà giáo nhân dân Tôn Thân - thầy dạy toán của tôi đã nói học toán không phải để làm toán. Lớp chúng tôi thuộc khóa đầu tiên của trường THPT Hà Nội Amsterdam nhưng chỉ có một người theo nghề toán, đó là giáo sư Vũ Hà Văn - người rất nổi tiếng trong giới toán học Việt Nam và quốc tế.
Thầy tôi bảo học toán là để học tư duy logic, học toán để kiên nhẫn giải quyết vấn đề. Khi mình kiên nhẫn bỏ ra 2 - 3 ngày cho tới một tuần để giải một bài toán với rất nhiều phương án khác nhau, nghĩa là mình rất kiên nhẫn, rất logic. Điều này rất quan trọng trong cuộc sống.
Nghĩa là trước một vấn đề trong cuộc sống, mình sẽ tư duy một cách logic và rành mạch. Nhưng cuộc sống vốn dĩ không thế, có quá nhiều việc được quyết định không dựa vào logic. Có quá nhiều việc chúng ta quyết định dựa vào trực giác, cảm xúc, dựa vào trải nghiệm, và thế mới là cuộc sống!
Trong kinh doanh chúng tôi nhận ra mọi quyết định quan trọng nhất dựa vào trực giác. Điều đó khiến tỷ lệ thất bại khá cao, nhưng những thành công xuất sắc đều dựa vào những quyết định bằng trực giác. Nó đi ngược lại đám đông, đi ngược lại xu hướng, thậm chí là tách biệt khỏi xu hướng. Còn tại sao, thì rất khó lý giải!
- Quyết định kiểu “cảm hứng” nghe có vẻ lạ với một doanh nghiệp lớn như FPT. Ông có thể đưa ra những ví dụ cụ thể?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Nhiều doanh nhân thích nghe ca sĩ Lệ Quyên hát bài Nếu như ngày đó với câu mở đầu nghe rất buồn cười: “Nếu như ngày đó, ta không gặp nhau…”. Bất kỳ doanh nhân nào khi kiểm điểm lại các quyết định của mình thường hay nói: Nếu như ngày đó mình không gặp ông khách hàng ấy, không gặp đối tác ấy… thì cuộc đời của mình có phải yên ổn, suôn sẻ bao nhiêu không? Và cũng nhiều người nói: Ngày ấy, tôi đã khuyên ông đừng hợp tác với đối tác ấy, tôi không có bất kỳ lý do gì về mặt logic, bằng chứng, dữ liệu để nói lên điều đó. Nhưng chỉ nhìn cái mặt ông khách hàng ấy, tôi đã không tin. Vì sao thì tôi không lý giải được. Còn bây giờ, mọi thứ bạn gặp phải là do bạn đã quyết định như vậy…
Tôi hay nói đùa mà cũng thật, các doanh nhân thường là có kinh nghiệm khi mất tiền, khi có những trải nghiệm đau thương. Vậy thì hãy cố gắng đọc, ví dụ đọc sách của tôi thì vẫn mất tiền, nhưng mất tiền ít, có trải nghiệm nhưng bớt đau thương.
- Một câu hỏi riêng tư, được biết, ông là người đam mê ẩm thực. Mỗi tuần thường xuyên ăn phở tới 3 - 4 lần?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Tôi tự tin về tài nấu phở, bún thang của mình, dám nhận có thứ hạng ở Hà Nội. Phở là một món ăn thể hiện sự hài hoà trong văn hoá của người Việt Nam. Xương được hầm rất lâu, có người hầm xương 12 tiếng, tôi thì ít hơn. Bên cạnh đó, còn có lát thịt bò tươi thả vào nồi nước dùng. Hạt gạo gắn với văn minh lúa nước chúng ta quen thuộc, được xay ra làm thành sợi phở. Bên cạnh đó còn có hành tươi và tại sao trong nồi nước dùng lại có một ít hồi, một ít quế, một ít thảo quả, một chút nước mắm.
Liên hệ sang mâm cơm của người Việt, tại sao trong các dân tộc ăn cơm, cả các dân tộc ăn bánh mì, chỉ có Việt Nam mới có mâm. Trên mâm cơm thay vì đưa ra từng món như các nước, người Việt bày đủ 4 - 5 món ăn, ăn mỗi thứ một chút. Rõ ràng đây không chỉ là thức ăn mà là sự hòa hợp, thực dưỡng, thuốc chữa bệnh, thực phẩm đa chức năng...
Cùng với phở, tôi muốn nói tới món lẩu mắm miền nam thể hiện văn hoá người Việt. Người ta nấu lẩu bằng nước dừa. Tại sao vậy? Vì vào mùa lũ lụt không có nước sạch, phải chặt dừa lấy nước. Một nồi lẩu có 10 - 20 loại rau, vì sao? Vì lúc đó người ta đi một chiếc thuyền quanh nhà, rau gì có được vặt hết, cho hết vào nồi. Có những loại rau không thể ăn được nếu tách riêng ra, nhưng trộn vào nhau trong một nồi lẩu thì lại ăn được!
Trong nồi lẩu có gì? Có một con cá, mấy con tôm, mấy con ốc… nhiều khi có thêm ít lươn, trạch… Nghĩa là mùa lũ như vậy, bắt được con gì, cho hết vào nồi lẩu. Đó là một sự linh hoạt, thích ứng và rất Việt Nam.
- Theo ông, sự phát triển khoa học công nghệ có thể giúp quảng bá văn hóa ẩm thực Việt Nam ra thế giới?
- Ông Hoàng Nam Tiến: Chưa cần tới khoa học công nghệ, thời điểm này, nhiều vị khách quốc tế đều muốn tới Việt Nam du lịch. Với sự bất ổn chính trị của Thái Lan, số khách quốc tế bỏ tour Thái Lan chuyển sang tour Việt Nam rất lớn. Chúng ta hy vọng năm nay sẽ vượt con số 20 triệu khách quốc tế tới Việt Nam du lịch, và đó là cơ hội quảng bá văn hóa, ẩm thực Việt Nam.
Trong quá trình phát triển công nghệ mạnh mẽ như hiện nay, Việt Nam có điều kiện rất tốt để quảng bá về mọi mặt, bản sắc văn hóa, con người Việt Nam.
Ví dụ, một người ở Australia hay ở châu Âu, châu Mỹ xa xôi, họ chưa biết gì về Việt Nam. Nhưng qua các tổ chức truyền thông ví dụ như tạp chí Một Thế Giới của các bạn với những clip thực sự ấn tượng, họ sẽ hiểu hơn về đất nước ta.
Hay chúng ta có thể tạo điều kiện cho một bộ phim nổi tiếng quay ở Việt Nam, tạo điều kiện cho những nhân vật nổi tiếng nhất thế giới trong lĩnh vực văn hóa giải trí như một siêu sao nhạc rap, một Tiktoker, một Youtuber, một siêu người mẫu tới Hà Nội, TP.HCM… trình diễn, thì hàng triệu người trên thế giới sẽ biết tới Việt Nam.
(Còn tiếp)