Đi tìm độ tuổi thích hợp để trẻ em dùng mạng xã hội

Từ Australia với đạo luật cấm trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội, đến Đức với những cuộc thảo luận về việc thiết lập độ tuổi tối thiểu, câu hỏi về cách bảo vệ thế hệ trẻ trong thời đại số đang trở thành ưu tiên hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách.

Từ thảo luận đến hành động

Theo báo cáo từ Tagesspiegel, Bộ trưởng Bộ Công nghệ Số Liên bang Đức Karsten Wildberger, thuộc đảng CDU đã lên tiếng ủng hộ việc hạn chế quyền truy cập vào các ứng dụng như Instagram, TikTok và Snapchat đối với trẻ vị thành niên. Đây không chỉ là quan điểm cá nhân của một quan chức, mà phản ánh một xu hướng chính trị rộng lớn hơn đang diễn ra tại Đức.

Bộ trưởng Wildberger cam kết: "Trong một thế giới mà chúng ta không còn biết thông tin nào là đúng và thông tin nào là sai, nơi mà ngôn từ thù hận và bắt nạt trực tuyến đang tràn lan, chúng ta phải làm mọi thứ có thể để tạo ra một môi trường an toàn và lành mạnh cho thanh thiếu niên phát triển".

Lập trường này không chỉ xuất phát từ quan điểm chính trị mà còn được hỗ trợ mạnh mẽ bởi dư luận công chúng. Theo Der Spiegel, 82% người dân Đức tin rằng mạng xã hội có thể gây hại cho trẻ vị thành niên và 77% sẽ ủng hộ lệnh cấm dựa trên mô hình Australia. Những con số này cho thấy sự đồng thuận hiếm có trong xã hội về một vấn đề gây tranh cãi.

Luật cấm trẻ em tham gia mạng xã hội ở Úc

Cuối năm 2024, Australia đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thông qua luật cấm trẻ em và thanh thiếu niên dưới 16 tuổi truy cập các nền tảng mạng xã hội. Thủ tướng Anthony Albanese minh định cho bước đi này bằng việc nhấn mạnh sự cần thiết bảo vệ thế hệ trẻ khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của mạng xã hội.

Quyết định của Australia không phải là một động thái đột ngột mà là kết quả sau nhiều năm nghiên cứu về tác động của mạng xã hội đối với sự phát triển tâm lý và xã hội của trẻ em. Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa việc sử dụng mạng xã hội quá mức với các vấn đề như trầm cảm, lo âu, rối loạn hình ảnh cơ thể và khả năng tập trung kém.

Tại Đức, không chỉ Bộ trưởng Wildberger mà còn nhiều quan chức cao cấp khác cũng đã lên tiếng ủng hộ việc hạn chế độ tuổi. Bộ trưởng Giáo dục Liên bang Karin Prien và Bộ trưởng Truyền thông Anika Wells gần đây cũng đã ủng hộ việc hạn chế độ tuổi.

Wells tuyên bố một cách rõ ràng: "Chúng tôi muốn trẻ em biết mình là ai trước khi các nền tảng cố gắng tìm hiểu xem chúng là ai. Có chỗ cho mạng xã hội, nhưng không có chỗ cho những thuật toán săn mồi nhắm vào trẻ em". Tuyên bố này không chỉ phản ánh mối quan ngại về quyền riêng tư mà còn về cách các thuật toán có thể định hình nhận thức và hành vi của trẻ em.

Để đưa ra quyết định có căn cứ khoa học, một ủy ban chuyên gia sẽ được thành lập trong thời gian tới để xem xét độ tuổi tối thiểu mà việc sử dụng các nền tảng mạng xã hội như Instagram hoặc TikTok nên được cho phép.

Sự đồng thuận ngày càng rõ nét

Những tác động tiêu cực mà mạng xã hội có thể gây ra đối với trẻ vị thành niên từ lâu đã là chủ đề thảo luận trong các cuộc họp của các bộ trưởng kỹ thuật số EU. Tại hội nghị được tổ chức ở Luxembourg vào tháng 6, các đại diện từ Tây Ban Nha, Pháp và Hy Lạp đã ủng hộ việc đặt ra độ tuổi tối thiểu nghiêm ngặt cho việc sử dụng mạng xã hội.

Họ đã chỉ ra những cấu trúc thuật toán gây nghiện, thúc đẩy hình ảnh bản thân tiêu cực và làm suy yếu tư duy phản biện. Việc liên tục nhìn vào màn hình cũng có thể làm suy yếu khả năng duy trì các mối quan hệ có ý nghĩa - một kỹ năng thiết yếu cho sự phát triển xã hội lành mạnh.

Mặc dù có sự ủng hộ mạnh mẽ từ chính trị gia và dư luận, việc thực thi lệnh cấm độ tuổi vẫn đặt ra nhiều thách thức kỹ thuật và pháp lý phức tạp. Câu hỏi về cách thức lệnh cấm có thể được thực hiện về mặt kỹ thuật đại diện cho một thách thức then chốt.

Louisa Specht-Riemenschneider, Ủy viên Liên bang về Bảo vệ Dữ liệu và Tự do Thông tin, đã đề xuất giải pháp ví kỹ thuật số. Trong khi đó, EU gần đây đã giới thiệu một ứng dụng để xác minh độ tuổi trên các nền tảng trực tuyến. Ứng dụng này đang được thử nghiệm ở một số quốc gia như Ý, Đan Mạch và Pháp.

Các giải pháp này cần phải cân bằng giữa việc bảo vệ trẻ em và duy trì quyền riêng tư, đồng thời đảm bảo rằng chúng không tạo ra rào cản không cần thiết cho người dùng hợp pháp.

Cần giáo dục kỹ thuật số

Bên cạnh việc hạn chế độ tuổi có thể xảy ra, Bộ trưởng Wildberger cũng ủng hộ việc thúc đẩy kiến thức về truyền thông: "Trong vài năm nữa, mọi người sẽ có thể lập trình bằng AI, nhưng vẫn quan trọng để hiểu các quy trình đằng sau nó. Trong vài năm nữa, chúng ta có lẽ sẽ luôn có AI bên cạnh để học và rèn luyện".

Quan điểm này phản ánh một cách tiếp cận toàn diện hơn đối với vấn đề an toàn kỹ thuật số. Thay vì chỉ dựa vào các biện pháp hạn chế, việc trang bị cho trẻ em những kỹ năng cần thiết để điều hướng an toàn trong thế giới kỹ thuật số có thể là một giải pháp bền vững hơn.

Liệu một lệnh hạn chế độ tuổi có thể được thực thi tại châu Âu và sẽ làm như thế nào vẫn còn phải xem xét trước khi thành làn sóng lan khắp thế giới. Tuy nhiên, xu hướng hiện tại cho thấy một sự thay đổi đáng kể trong cách các nhà hoạch định chính sách tiếp cận vấn đề an toàn trực tuyến cho trẻ em.

Cuộc tranh luận về giới hạn tuổi mạng xã hội không chỉ là về công nghệ hay quy định, mà còn là về cách chúng ta hình dung tương lai của thế hệ trẻ trong thời đại số. Đây là cuộc thảo luận sẽ tiếp tục phát triển khi chúng ta cố gắng cân bằng giữa các lợi ích của công nghệ và sự cần thiết bảo vệ những người dễ bị tổn thương nhất trong xã hội.