BIM - từ công cụ nhà thầu đến hạ tầng số của ngành xây dựng

BIM – hạ tầng số của ngành xây dựng

Trong bối cảnh chuyển đổi số ngày càng sâu rộng, việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như mô hình thông tin công trình (BIM) và hệ thống thông tin địa lý (GIS) đã trở thành xu hướng tất yếu của ngành xây dựng. Đây là chìa khóa để tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả dự án và đáp ứng những yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.

Tại tọa đàm “Ứng dụng GIS và BIM - cơ hội và thách thức?” do Báo Xây dựng tổ chức ngày 27.6, ông Trần Xuân Quân, Trưởng phòng công nghệ - BIM, Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế xây dựng Đại Phong cho biết: BIM là một quy trình tiên tiến được ứng dụng trong ngành xây dựng dựa trên các mô hình 3D kỹ thuật số được sử dụng xuyên suốt vòng đời của một dự án công trình.

Theo đó, BIM giúp nâng cao chất lượng sản phẩm từ bước khảo sát thiết kế và phối hợp các cơ quan, ban ngành; kiểm soát chi phí, khối lượng trước và sau khi triển khai; hỗ trợ đấu thầu bảo đảm có tỷ lệ chính xác cao hơn; công tác quản lý dự án trước và sau khi thi công hiệu quả hơn về hồ sơ thiết kế, giải pháp thi công, khối lượng và chất lượng…

Ông Trần Phúc Minh Khôi, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần tư vấn thiết kế cảng - biển Portcoast bổ sung thêm: Hiện nay, phần lớn các dự án mới dừng lại ở BIM phục vụ thiết kế và thi công.

Tuy nhiên, BIM sẽ được phát triển xuyên suốt tới giai đoạn vận hành - tức là chuyển thành hồ sơ số hóa cho tài sản (AIM). Điều này giúp chủ đầu tư không phải “bắt đầu lại từ đầu” khi bảo trì, sửa chữa hay mở rộng công trình.

“Mô hình BIM sẽ không còn “đứng một mình” mà sẽ được kết nối với GIS để đặt vào không gian thực tế, với IoT để cập nhật dữ liệu vận hành thời gian thực và AI để phân tích, dự báo, tối ưu. Khi đó, chúng ta có thể hình dung một mô hình số sống động - Digital Twin, nơi mọi dữ liệu của công trình được số hóa và kết nối để ra quyết định nhanh, chính xác”, ông Khôi nói.

Ông Khôi cho hay, giống như nhiều quốc gia tiên tiến, Việt Nam có thể hướng tới việc BIM hóa toàn bộ quy trình cấp phép xây dựng, kết nối quy hoạch, và liên thông cơ sở dữ liệu quản lý công trình. Khi đó, BIM không chỉ là công cụ của nhà thầu, mà trở thành hạ tầng số của ngành xây dựng.

Thiếu hành lang pháp lý, nhân lực về BIM

Tuy nhiên, ông Nguyễn Trung Sơn, Phó trưởng phòng Quản lý xây dựng, Sở Xây dựng Hà Nội cho rằng còn nhiều khó khăn khi triển khai, áp dụng BIM.

Về pháp lý, hiện còn thiếu quy định bảo mật và bản quyền sở hữu dữ liệu BIM, các quy định về xác nhận trên tệp tin BIM (xác nhận đã thẩm tra, đã thẩm định, đã nghiệm thu….); các quy định cụ thể về nội dung triển khai BIM đối với cơ quan quản lý nhà nước, tư vấn giám sát, nhà thầu thi công; quy định khai thác dữ liệu BIM; quy định về quản lý khai thác dữ liệu BIM với vai trò là “tài nguyên số”; quy định về năng lực hành nghề của tổ chức, cá nhân tham gia BIM.

Việt Nam cũng thiếu các tiêu chuẩn về cung cấp số liệu đầu vào phục vụ triển khai BIM, chưa có chuẩn hóa dữ liệu BIM đảm bảo thống nhất trong ngành, thiếu tiêu chuẩn BIM cho các lĩnh vực đặc thù (như công trình thủy lợi, hầm, đường sắt đô thị), tiêu chuẩn sử dụng BIM trong nghiệm thu, khai thác công trình…

Ông Sơn cũng cho hay còn thiếu các định mức đơn giá liên quan đến triển khai BIM (khảo sát, định mức chi phí BIM cho các công việc quản lý dự án, giám sát, thi công, thẩm định...) dẫn đến việc xác nhận pháp lý của mô hình số trình cơ quan thẩm định, cũng như việc lập, thẩm định chi phí BIM trong tổng mức đầu tư còn lúng túng.

Về nhận thức, nhiều chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, đơn vị thi công, một số cá nhân tham gia hoạt động xây dựng vẫn xem BIM như phần mềm vẽ 3D, chưa nhận thức đầy đủ vai trò trong quản lý vòng đời dự án.

Hơn nữa, Việt Nam cũng thiếu kỹ sư được đào tạo và có kiến thức về BIM, đặc biệt là khả năng triển khai BIM trong thực tiễn. Việc thiếu nhân sự BIM xảy ra phổ biến từ cơ quan quản lý dự án, các nhà thầu thiết kế, thi công, quản lý nhà nước…

“Hệ thống đào tạo như các trường đại học, viện đào tạo chuyên ngành xây dựng và kiến trúc chưa tích hợp đầy đủ BIM vào chương trình giảng dạy chính khóa, chủ yếu dạy ở dạng giới thiệu, chưa có thực hành”, ông Sơn nói.

Ngoài ra, BIM là dữ liệu lớn nên cần cấu hình máy tính phù hợp, thực tế máy tính trang bị trong các đơn vị (các đơn vị sử dụng tài sản công) có cấu hình tương đối thấp và rất khó đáp ứng yêu cầu triển khai BIM.

Để áp dụng BIM hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn, Sở Xây dựng Hà Nội kiến nghị cần nâng cấp, trang bị công nghệ thông tin, nâng cấp đường truyền internet, xây dựng nền dữ liệu chung (CDE) thống nhất trên phạm vi toàn quốc…

Tiếp theo, cần bổ sung các quy định pháp luật, các tiêu chuẩn kỹ thuật. Bộ Xây dựng tham mưu, chủ trì xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, các tiêu chuẩn liên quan tạo hành lang pháp lý đồng bộ, cung cấp cơ sở kỹ thuật để các tổ chức, cá nhân áp dụng BIM trong hoạt động xây dựng.

Về đào tạo nhân sự BIM, Sở Xây dựng Hà Nội cho rằng cần có chính sách hỗ trợ, động viên để cá nhân, tổ chức chủ động đào tạo, cập nhật kiến thức, triển khai BIM. Việc đào tạo, cập nhật kiến thức về BIM cần được thực hiện đồng bộ giữa các bộ phận tham gia dự án và vận hành công trình.