Bazooka 'made in Vietnam': Từ căn hầm bí mật tới biểu tượng quốc phòng tự chủ

Bí mật dưới lòng đất: Khởi nguồn bazooka Việt Nam

Năm 1946, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Pháp bước vào giai đoạn khốc liệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã giao cho kỹ sư Phạm Quang Lễ - người sau này được biết đến với tên Trần Đại Nghĩa - trọng trách xây dựng cơ sở nghiên cứu chế tạo vũ khí cho quân đội. Từ chủ trương đó, Nha Nghiên cứu Kỹ thuật (Nha NCKT) được thành lập, là tổ chức quân giới đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Theo báo Quân đội nhân dân, điều kiện làm việc ban đầu vô cùng thiếu thốn: Nha NCKT chỉ có một căn buồng nhỏ tại Tuyên Quang, không có máy móc hiện đại, không điện, không thiết bị đo lường; phần lớn thao tác đều làm thủ công. Tuy vậy, đội ngũ kỹ sư và thợ rèn, thợ nguội vẫn làm việc suốt ngày đêm với tinh thần “tự lực cánh sinh” để tìm ra vũ khí có thể đánh được xe tăng Pháp.

Những tên tuổi đầu tiên của ngành quân giới như: Nguyễn Ngọc Xuân, Nguyễn Duy Thái, Nguyễn Văn Huỳnh, Lê Kim Đỉnh, Phan Thượng Trí… đã cùng Trần Đại Nghĩa bắt tay vào chế tạo mẫu súng chống tăng đầu tiên. VnExpress dẫn lời kỹ sư quân giới Lê Hữu Hồng cho biết đạn được đúc bằng gang, mũi thép tôi, đầu có gắn ngòi nổ hẹn giờ và được thử nghiệm liên tục bằng thuốc nổ TNT.

Chỉ sau hơn một năm nghiên cứu, đầu năm 1947, nhóm đã chế tạo thành công loại súng phóng đạn lõm với mức đâm xuyên đạt độ sâu 75cm trên tường gạch.

Đ sẽây là khẩu bazooka đầu tiên “made in Vietnam”, với hình thức và tính năng tương đương bazooka M1 của Mỹ, nhưng nguyên vật liệu do Việt Nam tự sản xuất.

Theo báo Tuổi Trẻ, loại vũ khí này được mang vào thử nghiệm thực chiến lần đầu tại trận Chùa Trầm (nay thuộc huyện Chương Mỹ, Hà Nội) từ ngày 3 - 5.3.1947.

Ngay trong lần sử dụng đầu tiên, bazooka Việt Nam đã bắn cháy một xe tăng Pháp đi đầu, khiến cả đoàn xe phải rút lui. Tác dụng tâm lý của trận đánh được đánh giá là “vượt xa tầm vóc kỹ thuật”.

Tăng địch bốc cháy: Khi bazooka Việt ghi dấu trên chiến trường

Sau thành công bước đầu, bazooka tiếp tục được đưa vào sử dụng tại nhiều mặt trận trọng điểm.

Trong chiến dịch Thu Đông 1947, bộ đội Việt Minh đã sử dụng bazooka để tấn công các tàu chiến Pháp trên sông Lô, phá hủy nhiều mục tiêu kiên cố và hỗ trợ bộ binh tấn công cụm cứ điểm địch. Tầm bắn của loại súng này có thể đạt đến 600 mét, với vùng sát thương hiệu quả rộng khoảng 50 mét.

Báo Quân đội nhân dân cho biết bazooka nội địa không chỉ có khả năng xuyên giáp tốt mà còn cơ động, dễ sử dụng, phù hợp với chiến thuật du kích. Trong nhiều chiến dịch, vũ khí này được tổ chức thành các tổ chiến đấu chuyên trách, kết hợp cùng các bẫy chống tăng như chông tre, mìn, bộc phá để tạo thế đánh điểm - đánh nhanh - rút gọn.

Hiệu quả thực tế đã chứng minh: bazooka do Việt Nam tự chế không chỉ có thể hạ gục xe tăng, mà còn phá hủy được cả xe cơ giới, pháo binh, công sự bê tông của địch. Từ năm 1948, việc chế tạo và sản xuất đạn lõm bazooka được Cục Quân giới mở rộng quy mô, cung cấp cho nhiều mặt trận trong cả nước.

Theo báo Tuổi Trẻ, Anh hùng Phạm Tuân - người từng trực tiếp tham gia nhiều chiến dịch thời kỳ này - khẳng định rằng bazooka đã tạo ra một “bước ngoặt chiến thuật”, giúp bộ đội ta “không còn sợ xe tăng, không còn bị động trước hỏa lực cơ giới mạnh của Pháp”.

Ngoài các nguồn trong nước, một số bài viết chuyên ngành từ nước ngoài cũng ghi nhận nỗ lực chế tạo bazooka của Việt Nam trong thời kỳ này.

Cụ thể, blog chuyên đề quân sự của Osprey Publishing - nhà xuất bản sách quân sự uy tín tại Anh - cho biết Quân đội Nhân dân Việt Nam đã tự sản xuất các mẫu súng chống tăng dựa trên thiết kế bazooka của Mỹ, sử dụng vật liệu tại chỗ và đạt hiệu quả đáng kể trong một số trận đánh thực địa.

Đặt nền móng cho công nghiệp quốc phòng hiện đại

Sự ra đời của bazooka “made in Vietnam” không chỉ là bước đột phá về kỹ thuật, mà còn đặt nền móng cho ngành công nghiệp quốc phòng tự chủ.

Theo Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, từ Nha Nghiên cứu Kỹ thuật ban đầu, hệ thống nghiên cứu - sản xuất vũ khí đã được tổ chức lại, mở rộng thành Cục Quân giới, rồi tiến tới thành lập các viện nghiên cứu quân sự hiện đại như Viện Vũ khí, Viện Kỹ thuật quân sự.

Trần Đại Nghĩa, người đặt nền tảng ban đầu cho ngành công nghiệp quốc phòng hiện đại, được gọi là “ông vua vũ khí Việt Nam”. Ông đã chỉ đạo phát triển nhiều loại vũ khí khác sau bazooka như súng không giật SKZ, đạn mìn định hướng, pháo phản lực, bom bay và thậm chí cả những mẫu tên lửa sơ khai - tất cả đều do người Việt thiết kế, lắp ráp và sản xuất trong điều kiện chiến tranh.

Đến nay, theo số liệu do VnExpress công bố tháng 5.2024, khoảng 80% vũ khí trang bị cho Quân đội Nhân dân Việt Nam đến từ các viện nghiên cứu và nhà máy trong nước.

Các sản phẩm hiện đại như UAV, radar trinh sát, tàu tuần tra, xe bọc thép đã được sản xuất và một phần xuất khẩu. Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng - đơn vị kế thừa tinh thần từ Nha NCKT - tiếp tục là trụ cột trong công cuộc hiện đại hóa quân đội.

Báo Quân đội nhân dân khẳng định bazooka “made in Vietnam” được xem là biểu tượng mở đầu cho tư duy sáng tạo, cải tiến và tự chủ kỹ thuật trong lĩnh vực quốc phòng. Trong hoàn cảnh thiếu thốn và bị bao vây toàn diện, Việt Nam đã chứng minh rằng trí tuệ và ý chí có thể tạo ra sức mạnh thay đổi cục diện chiến tranh.